We gebruiken cookies om de website specifiek voor u in te richten. Als u verder navigeert, accepteert u dat. Uw gedrag op onze website wordt vastgelegd en kan worden gebruikt ter verbetering van onze dienstverlening. Meer informatie over cookies
Sociale media
Cookies waarmee pagina´s van deze site op sociale netwerken gedeeld kunnen worden. Door deze cookies te accepteren, staat u sociale netwerken toe uw surfactiviteit te volgen.
Open het menu om verder te navigeren
Navigatie sluiten
Sla op in leeslijst Exclusief voor leden Maak pdf Exclusief voor leden
Met de systematiek van de Ecologische Sleutelfactoren (ESF) krijgen waterbeheerders inzicht in hoe een watersysteem ecologisch functioneert. Dit is belangrijk om de waterkwaliteit en ecologie doeltreffend te kunnen verbeteren. Deze pagina gaat over de SF Context, die van toepassing is op stilstaand (SF-m9) én stromend (SF-r10) oppervlaktewater.
Figuur A SF-m9 en SF-r10 (Bron: STOWA)Vergroot
Figuur A SF-m9 en SF-r10 (Bron: STOWA)Vergroot afbeelding Met de Ecologische Sleutelfactoren zijn watersystemen systematisch, feitelijk en zo waardevrij mogelijk te analyseren. De analyses geven inzicht in de knelpunten bij het verbeteren van de waterkwaliteit en helpen bij het formuleren van denkbare maatregelen. Maar welke maatregelen waterbeheerders daadwerkelijk nemen en in welk tempo, hangt niet alleen af van deze ‘technische’ analyses. Mede bepalend daarvoor is de context van het watersysteem: het samenspel van functies (waarvoor wordt het water gebruikt?) en actoren (wie zijn de belanghebbenden?). Maatregelen maatschappelijk tegen het licht houden De sleutelfactor Context brengt het samenspel van functies en actoren (gebruikers) in beeld. Doel van de sleutelfactor is om maatregelen die volgen uit de 'technische' analyses ook maatschappelijk tegen het licht te houden. Gaat implementatie niet ten koste van andere maatschappelijke baten die het watersysteem heeft? Of biedt het maatregelenpakket juist win-winsituaties en meekoppelkansen? Een overzicht van de impact van maatregelen op álle relevante functies van een watersysteem biedt belangrijke aanvullende informatie voor de (bestuurlijke) besluitvorming. Ook faciliteert zo'n overzicht het gesprek met de omgeving, zoals bewoners en bedrijven. Producerende diensten Centraal staat het begrip ecosysteemdienst: het gegeven dat het watersysteem als ecosysteem de samenleving een aantal diensten biedt. Verschillende actoren gebruiken andere ecosysteemdiensten. Zo gebruikt de actor 'transportindustrie' de waterwegen voor transport van goederen per schip. De actor ‘landbouw’ gebruikt het watersysteem om uit te putten voor voedselproductie. Beide zijn voorbeelden van producerende diensten, waarbij iets wordt benut dat het watersysteem ‘produceert’. Regulerende diensten Daarnaast kan de maatschappij voordeel hebben van het watersysteem als regulerend systeem. Voorbeelden van regulerende diensten zijn het zuiverend vermogen van het water/de waterbodem en de bijdrage van een groot watersysteem om wateroverlast en droogteschade te beperken. Culturele diensten Ten slotte bieden watersystemen ook culturele diensten. Hieronder vallen geschiktheid voor recreatieve vaart, geschiktheid om in te zwemmen en de aantrekkelijkheid of belevingswaarde van het landschap. In deze laatste categorie komen de baten vooral ten goede aan de actoren ‘burgers/recreatie’. Analyse en instrumenten Voor de analyse van de SF Context zijn twee producten beschikbaar: een checklist met indicatoren van ecosysteemdiensten en een applicatie in ArcGIS om de effecten van maatregelen in beeld te brengen. Checklist De checklist bevat achttien indicatoren van ecosysteemdiensten die relevant kunnen zijn voor een watersysteem. Aan de hand van deze lijst is het gesprek over de maatschappelijke baten rond het watersysteem op gang te brengen. Uiteraard bevat de lijst diensten die vaak belangrijk zijn voor bestuurders en daarom niet snel vergeten worden, zoals recreatie en transport. Maar door de breedte van de lijst bevat de checklist waarschijnlijk méér belangen en thema’s dan de bestuurder (of waterbeheerder) eerder had voorzien. Deze bewustwording van de verschillende baten en het bredere kader waarbinnen het watersysteem functioneert, blijkt in de praktijk van toegevoegde waarde in de discussie rondom maatregelen. ArcGIS-applicatie De ArcGIS-applicatie kan voor een bestaand watersysteem aan de hand van rekenregels en invoergegevens bepalen welke ecosysteemdiensten het in welke mate levert. Dat is de nul- of referentiesituatie. Datzelfde kan gedaan worden voor een nieuwe situatie waarin voorgestelde inrichtingsmaatregelen zijn doorgevoerd. Door de resultaten te vergelijken, wordt duidelijk welke van in totaal twaalf indicatoren van ecosysteemdiensten veranderen. Zolang alle indicatoren omhooggaan, is vanuit maatschappelijk oogpunt de nieuwe situatie gunstig (binnen bepaalde kostenoverwegingen). Maar zodra enkele indicatoren omhooggaan en andere omlaag, is een maatschappelijke afweging nodig over welke verandering gunstiger of minder gunstig is. Vrijwel alle informatie die in de applicatie ingevoerd moet worden (zoals kaarten over landgebruik, bodem en waterwegen), is toegankelijk via openbare bronnen. Figuur B Verschillende ecosysteemdiensten van het oppervlaktewater (Bron: GAW)Vergroot afbeelding Maatregelen Door effecten van maatregelen op maatschappelijk welzijn inzichtelijk te maken, ontstaat een beeld van de (maatschappelijke) ruimte voor deze maatregelen. Deze informatie ondersteunt de (bestuurlijke) besluitvorming en bevordert het zoeken naar voordeel voor ecologie én mens. Vaak zijn doelen te combineren, maar soms ook niet. Na belangenafweging kunnen ecologische maatregelen worden gekozen waarvan de effecten maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Meer informatie De informatie op deze pagina is gebaseerd op STOWA (2018a)1 en STOWA (2018b)2. Via de STOWA-website zijn meer achtergrondrapporten beschikbaar. 1 STOWA (2018a). Ecologische Sleutelfactoren voor stilstaande en stromende wateren. Informatiebladen. Rapport 2018-24, STOWA, Amersfoort. 2 STOWA (2018b). Sleutelfactor Context. Handvatten voor maatschappelijke afwegingen. Rapport 2018-31, STOWA, Amersfoort.
Exclusief voor leden
Geïnteresseerd in dit artikel? Log in!
En krijg toegang tot dit artikel en andere besloten delen van de website, met o.a. de kennisbank, beeldenbank en onderzoekspublicaties.