Het wisselende beleid rond hemelwater: van ‘schoon’ naar ‘vies’ en weer terug naar ‘schoon’

Vies hemelwater De kwaliteit van afstromend hemelwater heeft al decennialang veel aandacht van riolerings- en waterkwaliteitsbeheerders, onderzoekers en beleidmakers. In de beleidsopinie is de juiste omgang met hemelwater in die periode heen en weer gegaan. Tot in de jaren 80 van de vorige eeuw werd hemelwater over het algemeen beschouwd als schoon en mocht het zonder meer worden geloosd in oppervlaktewater. Met het in de jaren 80 uitgevoerde NWRW-onderzoek (Sluis et al., 19891) en de daaropvolgende aanbevelingen van de CUWVO (CUWVO, 19922) is een omslag in denken gekomen. Hemelwater gold niet langer als schoon en moest in veel gevallen voor behandeling naar de rwzi. Dit kreeg gestalte door (het voorschrijven van) de aanleg van vgs. Schoon hemelwater Ruim tien jaar later bestempelde de ‘Beleidsbrief regenwater en riolering’ (Ministerie van VROM, 20033) hemelwater feitelijk toch weer als schoon. In de brief stelt het ministerie dat “regenwater […] waar mogelijk ter plekke in de bodem geïnfiltreerd [wordt] of in het oppervlaktewater gebracht”. Bij de eventuele inzameling van regenwater moet dit gescheiden blijven van afvalwater om “relatief vuile en relatief schone stromen niet [te] vermengen”. Dat het regenwater wel schoon genoeg moet blijven om lokaal in het milieu te kunnen brengen, onderkent het ministerie (‘pijler 1 - aanpak bij de bron: het voorkomen van verontreiniging van regenwater door luchtverontreiniging en afspoeling’). Maar tegelijkertijd waarschuwt de minister voor “overdreven aandacht voor verontreiniging van lokaal geloosd regenwater”. Als voorbeeld staat in de brief dat “de emissie van metalen uit dakgoten en loodslabben te snel als een probleem [wordt] gezien” en dat “de veelal grotere nadelen van het transport en de lozing van datzelfde regenwater […] via de rwzi vaak over het hoofd [worden] gezien”. Het ministerie concludeert dat “voor de meeste stedelijke situaties […] afzonderlijke lozing van regenwater in de bodem of het oppervlaktewater te verkiezen [is] boven afvoer naar en lozing via de rwzi”.     Voorbeeld beleid Utrecht GRP 2016-2019 De notie dat hemelwater schoon is, is inmiddels ook in veel lokale beleidsstukken terug te vinden. Het ‘Plan Gemeentelijke Watertaken Utrecht 2016-2019’ (Gemeente Utrecht, 20154) formuleert het bijvoorbeeld als volgt: “We zorgen ervoor dat we zo min mogelijk schoon hemelwater, oppervlaktewater en grondwater via het rioolstelsel afvoeren naar de rioolwaterzuiveringsinrichting. Dit zogenaamde rioolvreemde water is zo schoon, dat zuivering eigenlijk onnodig is. We nemen echter alleen maatregelen als de kosten in verhouding staan tot de baten.” 1 Sluis, J.W. van, Hove, D., ten en Boer, B. de (1989). NWRW eindrapport. Eindrapportage en evaluatie van het onderzoek 1982-1989. Ministerie van VROM. 2 CUWVO (1992). Overstortingen uit rioolstelsels en regenwaterlozingen. Aanbevelingen voor het beleid en de vergunningverlening. Coördinatiecommissie Uitvoering Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren werkgroep IV, Den Haag. 3 Ministerie van VROM (2003). Beleidsbrief regenwater en riolering. Kenmerk BWL/2004052003. 4 Gemeente Utrecht (2015), Plan Gemeentelijke Watertaken Utrecht 2016-2019.