Geohydrologie

In het algemeen is er onderscheid in freatisch grondwater Het freatisch vlak (ook wel: de grondwaterspiegel) is de spiegel van het grondwater, die voorkomt in de verzadigde zone en waar alle grondporiën met water gevuld zijn. Het water onder de grondwaterspiegel heet freatisch grondwater, de grond eronder is volledig verzadigd tot aan een eerste slecht doorlatende bodemlaag (bijvoorbeeld klei)., spanningswater Als grondwater in diepere pakketten een hogere hydrostatische druk (stijghoogte) heeft dan het freatisch grondwater maar het grondwater niet uittreedt, dan is er sprake van spanningswater. en artesisch grondwater Arthesisch grondwater is als grondwater in diepere pakketten een hogere hydrostatische druk (stijghoogte) heeft dan het freatisch grondwater. Het is de hoogte van het water in een peilbuis of waar het grondwater zou staan als je een put zou slaan. Daar waar het grondwater wel uittreedt wordt de term artesisch water gehanteerd. In Nederland noemen we artesisch grondwater ook wel kwelwater.. Freatisch grondwater Het freatisch vlak (ook wel: de grondwaterspiegel) is de spiegel van het grondwater, die de bovenkant vormt van de verzadigde zone en waar alle grondporiën met water gevuld zijn. Het water tussen de grondwaterspiegel en de eerste slecht doorlatende laag heet freatisch grondwater, de grond eronder is volledig verzadigd tot aan een eerste slecht doorlatende bodemlaag (bijvoorbeeld klei). In zandgronden met klei- en leemlenzen kan sprake zijn van een schijngrondwaterspiegel boven het freatisch grondwater. Dan houdt een lokaal slecht doorlatende lens (laag)het wegzijgende grondwater tegen. De reistijden van grondwater kunnen aanzienlijk verschillen, van dagen tot (tientallen) jaren tot duizenden jaren (zie figuur A). Figuur A Reistijden van grondwater door de bodem (Bron: Wikipedia) Vergroot afbeelding Spanningswater en artesisch grondwater Als grondwater in diepere pakketten een hogere hydrostatische druk (stijghoogte) heeft dan het freatisch grondwater, is sprake van artesisch grondwater. De stijghoogte is het potentiële peil van het grondwateroppervlak, gemeten vanaf een bepaald niveau (bijvoorbeeld NAP), maar meestal de hoogte van het maaiveld. Het is de hoogte van het water in een peilbuis of waar het grondwater zou staan als je een kuil zou graven. In het geval het grondwater niet uittreedt is sprake van spanningswater. Daar waar het grondwater wel uittreedt wordt de term artesisch water gehanteerd. In Nederland noemen we artesisch water ook wel kwelwater (zie figuur B). Zie ook het onderdeel grondwater). Figuur B Artesisch grondwater (Bron: Wikipedia) Vergroot afbeelding Toelichting bij figuur B: Watervoerende laag Ondoorlatende laag Aanvulling door neerslag Artesische bron (boring) Stijghoogte peilbuis Een peilbuis is een voorziening om de grondwaterstand te meten of grondwaterkwaliteit te bepalen. Peilbuis bestaat meestal uit een verticale kunststof buis die in de bodem is geplaatst. Onderin de buis zit een filter zodat het grondwater vrij kan instromen. De waterstand in de buis is dan representatief voor de lokale grondwaterstand op de diepte van het filter. Natuurlijke artesische bron (kwelwater) Drinkwater onttrekken Verontreinigingen kunnen diepere pakketten meestal slecht bereiken, waardoor de grondwaterkwaliteit daar vaak zeer goed is. Veel drinkwaterbedrijven onttrekken grondwater aan de eerste of tweede watervoerende laag, of zelfs een nog dieperliggend pakket. Ook zijn er drinkwaterbedrijven die grondwater uit oevers onttrekken. Breuklijnen Plaatsen met breuklijnen verdienen bijzondere aandacht. Het zijn breuken in de aardkorst die tot grote diepte doorlopen. De aardlagen aan weerszijden van de breuk verschuiven in verticale richting ten opzichte van elkaar. Zo is de Peelrandbreuk duidelijk zichtbaar als een steilrand in het landschap. Het hoogteverschil is ongeveer vijf meter. De breuklijn blokkeert de vrije doorstroom van grondwater vanwege de verspringende aardlagen, verdichting, versmering en ijzerafzetting. Hierdoor kan het grondwater worden opgestuwd tot aan het maaiveld (kwel). Het merkwaardige gevolg hiervan is dat de hogere delen van het landschap (de horst) het natste zijn en grotendeels tamelijk moerassig. De slenk (lagere deel van het landschap) is ondanks de lagere ligging aanzienlijk droger. Meer informatie in de kennisbank Geomorfologie en geohydrologie