Foto's en filmpjes van wateroverlast bij extreme regen die bewoners hebben gemaakt, kunnen van grote waarde zijn bij het stedelijk waterbeheer. Op deze pagina vertellen twee beheerders in Zwolle en Ooststellingwerf wat zij ermee doen. Dit artikel heeft in september 2017 in RIONEDnieuws gestaan.

Extreme hoosbuien vallen maar eens in de zoveel jaar, maar door de klimaatverandering is de kans erop wel groter dan voorheen. Dus als zo'n bui naar beneden komt, is het belangrijk om te weten hoe riolering en openbare ruimte de grote hoeveelheden regenwater verwerken. Maar als beheerder kunt u tijdens de hoosbui niet overal tegelijk zijn om de gevolgen met eigen ogen te bekijken. Met hulp van bewoners kan dat wel. En dat is precies wat rioleringsbeheerder Gert-Jan Warrink van de gemeente Ooststellingwerf bedacht tijdens de hoosbui van 28 juni 2017, waarbij zo'n 70 mm viel. ‘In de tien jaar dat ik hier werk, hadden we nog niet zo'n zware bui meegemaakt. Ik wilde graag een beeld krijgen van hoe zo'n bui wordt verwerkt. Daarom hebben we de 25.000 inwoners van Ooststellingwerf via sociale media en de gemeentewebsite opgeroepen foto's en filmpjes te mailen. De oproep is vervolgens opgepikt door de Leeuwarder Courant en de lokale krant.’

Theorie en praktijk vergelijken

Via de mail zijn in korte tijd zo’n dertig reacties met foto’s en filmpjes binnengekomen. Dat lijkt niet zo veel, maar Warrink is er heel erg blij mee. ‘We zijn nu met alle gemeenten in Friesland en het waterschap bezig met een klimaatstresstest. Hiervoor ben ik gevraagd op een plattegrond aan te geven waar in onze gemeente regenwateroverlastknelpunten zijn en waar ik die verwacht. Uit de dertig bewonersreacties kwamen vijf locaties naar voren waar wateroverlast was ontstaan. Die vijf locaties heb ik op de kaart aangegeven met het beeldmateriaal erbij. Zo kunnen we straks bij de stresstest kijken of de theoretische berekeningen en de opgetreden overlast met elkaar overeenkomen. En waar nodig eventueel (aanvullende) maatregelen nemen.’

Heldere situatie

Het beeldmateriaal heeft een grote toegevoegde waarde, vindt Warrink, omdat je als beheerder meteen ziet wat er aan de hand is. ‘Op een van de ingestuurde foto’s (zie figuur A) staat bijvoorbeeld duidelijk water op straat, terwijl het waterpeil in de watergang ernaast wel een meter lager is dan de weg. Eigenlijk zou het water dus niet op straat moeten blijven staan, maar naar de watergang moeten lopen. Dit is een goed voorbeeld van hoe de inrichting van de openbare ruimte bijdraagt aan wateroverlast én kan helpen bij de oplossing. Want met een simpele ingreep is die overlast te voorkomen. Bijvoorbeeld door in het trottoir een verlaging aan te brengen, zodat overtollig regenwater naar de watergang kan stromen.’
 

Figuur A Ingezonden foto water op straat in Ooststellingwerf na bui 28 juni 2017 (Foto: Gert van Dijk)Vergroot afbeelding

Op het hoogtepunt van de overlast stonden in Ooststellingwerf ook tuinen onder water. Dat had Warrink nog niet eerder gezien. ‘Voor deze situaties gaan we met behulp van het ingezonden beeldmateriaal, de uitkomsten van de stresstest en overleg met de bewoners goed kijken welke maatregelen mogelijk zijn. Misschien kunnen we met een drempel het water ergens langer vasthouden, zodat het niet allemaal naar een probleemlocatie stroomt.’

Impact bui

Tijdens dezelfde hoosbui van 28 juni 2017 kwam ook Mark Heideveld, beheermanager riolering en waterwerken bij de gemeente Zwolle (met 126.000 inwoners), op het idee om bewoners om beeldmateriaal van wateroverlast te vragen. ‘Bij ons viel in korte tijd 70 tot 80 mm regen. Via het meldingensysteem kwamen meldingen van wateroverlast binnen en op sociale media zagen we filmpjes en foto’s van water op straat. Daarmee werd meteen de impact van zo’n bui op de openbare ruimte duidelijk. Omdat ons meldingensysteem niet is ingericht om aan te geven waar precies welke overlastproblemen ontstaan, heeft onze GIS-afdeling in 24 uur de wateroverlasttool Nattevoetenplekken gemaakt en gelanceerd. Via deze tool kunnen bewoners op een kaart hun locatie inprikken en aangeven wanneer wat voor wateroverlast is opgetreden en foto’s en video’s uploaden.’

Input voor maatregelen

Via sociale media en de regionale krant De Stentor heeft Zwolle bekendheid aan de tool gegeven. Op de oproep is massaal gereageerd: in drie dagen tijd kreeg de gemeente tachtig meldingen met beeldmateriaal binnen. Heideveld: ‘Daar zaten zeer waardevolle meldingen bij, ook op plekken waarvan we niet hadden verwacht dat er bij stevige buien problemen zouden optreden. Dankzij de reacties van de bewoners kunnen we nu de theoretische modelberekeningen toetsen aan de praktijk. En dat komt heel mooi uit, want we bouwen momenteel met het waterschap een groot 3Di-model voor de gehele gemeente Zwolle (als onderdeel van de in ontwikkeling zijnde Zwolse Adaptatie Strategie), dus een model met riolering, openbare ruimte en oppervlaktewater. Op basis van de uitkomsten kunnen we bepalen wat er moet gebeuren om wateroverlast zo veel mogelijk te voorkomen.’
 
Kijkend naar de vele meldingen, valt het aantal schadegevallen Heideveld nog reuze mee. ‘In enkele gevallen was water in bedrijfspanden gestroomd. De oorzaak daarvan ligt in het feit dat die panden onderkelderd zijn, waardoor vanaf de openbare weg water naar binnen kon stromen. Dus daar zouden drempels en goten oplossingen kunnen zijn. Per geval gaan we bekijken wat de rol van de gemeente is en wat de rol van de bewoner of gebouweigenaar is. Op basis van het ingestuurde beeldmateriaal wordt het in elk geval makkelijker om die gesprekken te voeren, omdat je kunt laten zien wat er gebeurt. Een plaatje zegt meer dan duizend woorden.’

Een-tweetje met waterschap

De tool Nattevoetenplekken is in overleg met het waterschap Drents Overijsselse Delta gelanceerd. Voor Heideveld niet meer dan logisch, omdat gemeente en waterschap gezamenlijk werken aan het stedelijk (afval)waterbeheer. Bij stevige hoosbuien kunnen riolering en straat het overtollige water vaak niet snel genoeg verwerken, waardoor soms ook berging in het oppervlaktewater nodig is. En dat is het terrein van de waterbeheerder. Heideveld: ‘Het grappige is dat toen wij met het idee van de tool speelden, mijn collega van het waterschap belde met eenzelfde idee!’

Bewoners vaker betrekken

Het succes van de spontane oproep aan bewoners smaakt bij zowel Zwolle als Ooststellingwerf naar meer. De gemeente Zwolle en het waterschap gaan de tool vaker inzetten bij hoosbuien. ‘Het is een heel mooie manier om bewoners te betrekken bij de klimaatopgave waarvoor we met z’n allen staan’, zegt Heideveld. ‘De informatie die beeldmateriaal geeft over wateroverlast, is van onschatbare waarde’, vindt ook Warrink. ‘Je ziet meteen wat er aan de hand is. Iedereen heeft tegenwoordig een smartphone met camera en maakt overal foto’s en video’s van. In feite is het een kleine moeite voor bewoners om een kiekje of filmpje te maken en door te sturen. Maar een enorme winst voor de gemeente en uiteindelijk ook voor de bewoners, omdat we wateroverlast nóg effectiever kunnen aanpakken. Ik heb de mensen die beeldmateriaal hebben ingezonden dan ook allemaal een bedankmail gestuurd en aangegeven wat we met hun input doen.’

Conceptpersbericht als hulpmiddel

Wilt u ook de hulp van bewoners inschakelen bij extreme regen? Stichting RIONED heeft een conceptpersbericht opgesteld dat u kunt gebruiken om bewoners op te roepen wateroverlast te melden en beeldmateriaal op te sturen.

Heeft u suggesties? Laat het ons weten!

Stuur uw suggestie.
Vorige artikel Volgende artikel