Bij ontwerpen die slechts de aanpassing van een onderdeel van een voorziening vragen wordt deze fase overgeslagen. In alle andere gevallen worden keuzes gemaakt over de bestemming van waterstromen en is een schetsontwerp dus relevant. Soms wordt het schetsontwerp globaal ontwerp of, als er meerdere varianten van het ontwerp worden gevraagd, een variantenstudie genoemd. In de kennisbank beperken we ons tot de term schetsontwerp.

Figuur A: De plaats van het schetsontwerp in het ontwerpproces

Wat komt er in het schetsontwerp?

In het schetsontwerp werkt de ontwerper de volgende thema's uit:

Principekeuzes: gaan we hemelwater boven- of ondergronds inzamelen, infiltreren of afvoeren? Kiezen we voor vrijvervalriolering of mechanisch transport?
Locaties en routes: waar komen de belangrijke systeemonderdelen (voorzieningen) en via welke weg voert het systeem afval-, hemel- en grondwater af?
Hoogteligging: hoe hoog moeten de verschillende beoogde gebruiksfuncties liggen om voldoende droog en voldoende nat te zijn? Welke hoogteverschillen zijn nodig om het water te transporteren?
Ruimtebeslag: hoeveel ruimte moeten we reserveren (en bestemmen) voor waterberging, ondergrondse en bovengrondse objecten en het bereikbaar maken voor onderhoud?

Bij Doel en inhoud schetsontwerp vindt u hier meer informatie over.

Globale berekeningen en tekeningen

De berekeningen in het schetsontwerp zijn globaal. De ontwerper gaat uit van vuistregels. Daarbij moet u denken aan: een weg moet in de lengterichting x‰ verhang hebben om water af te voeren en ongeveer y% van de kavels in een woonwijk wordt verhard. Voor de berekeningen gebruikt de ontwerper spreadsheetmodellen, bijvoorbeeld om buisdiameters, overstortdrempelbreedtes en de peilstijging in oppervlaktewater bij verschillende herhalingstijden globaal te berekenen. De tekeningen zijn op meters nauwkeurig en coördinaten zijn bij benadering.

Bij alle keuzes geldt dat u wetgeving en het actuele beleid hebt als kader. Bij grotere (ruimtelijke) ontwerpen is het schetsontwerp onderdeel van het ruimtelijk plan.

Stappen in het schetsontwerp

In dit onderdeel leest u per stap in het ontwerpproces hoe het schetsontwerp vorm krijgt:

Inventariseren voor het schetsontwerp: De opdrachtgever verzamelt de verlangde prestaties op waarden (zoals gezondheid, veiligheid en duurzaamheid), de financiële, technische en beleidsmatige randvoorwaarden en de relevante kenmerken van het plangebied.
Het programma van eisen voor het schetsontwerp: Hierin leggen de opdrachtgever en ontwerper vast waarop het ontwerp getoetst dient te worden. De personen/instanties die het uiteindelijke ontwerp goed of af kunnen keuren stellen het programma van eisen voorafgaand aan het ontwerp vast als kader voor de ontwerper.
Het maken en toetsen van het schetsontwerp: De ontwerper zoekt in de technische oplossingen die hij kent een geschikte wijze om de opgave in te vullen en toetst naarmate hij het watersysteem specifieker ontwerpt of het aan de eisen voldoet. Vanwege het iteratieve karakter van deze twee stappen zijn ontwerpen en toetsen samen beschreven.
Het schetsontwerp rapporteren: De ontwerper legt het schetsontwerp in een rapport vast. Het rapport moet de opdrachtgever en ook andere beoordelaars voldoende informatie bieden om het schetsontwerp te kunnen beoordelen.
Het vaststellen van het schetsontwerp: De opdrachtgever stelt het schetsontwerp vast. Dat doet hij op basis van het rapport, inclusief tekeningen en andere bijlagen. Daarbij vraagt hij de inhoudelijk deskundigen bij de gemeente en het waterschap om advies. Als stedelijk waterbeheerder hebt u in deze fase dus een adviserende rol en moet u aangeven of het ontwerp zal werken en beheerbaar is.

Het ontwerpen van voorzieningen

Naast een beschrijving van de te doorlopen stappen geeft dit onderdeel ook een overzicht van ontwerpuitgangspunten voor de diverse voorzieningen (in de stap maken en toetsen van het schetsontwerp). Als u direct een overzicht van deze voorzieningen wilt, bekijk dan Het kiezen van de gewenste stelsels en voorzieningen. Als u direct per voorziening de uitgangspunten wilt lezen, vindt u een lijst van voorzieningen onder Het globaal ontwerpen van voorzieningen.

Schetsontwerp