Rechtmatige daad

De schadevergoedingsregeling van de Omgevingswet, ook wel nadeelcompensatieregeling genoemd (art. 15.1 e.v.), vult de basisregeling voor schadevergoeding uit de Algemene wet bestuursrecht (Titel 4.5 Awb) aan. Wie als gevolg van een rechtmatig genomen besluit schade lijdt (meer dus dan alleen overlast) of denkt te zullen lijden, kan op grond van deze regeling een verzoek tot schadevergoeding indienen bij het betrokken bestuursorgaan. Schadeveroorzakende besluiten De Omgevingswet (art. 15.1, lid 1) wijst de besluiten aan die schade kunnen veroorzaken. Alleen voor die besluiten biedt de overheid (mogelijk) nadeelcompensatie. Voorbeelden zijn: omgevingsvergunningen; maatwerkvoorschriften; regels in een omgevingsplan of waterschapsverordening; projectbesluiten; peilbesluiten van een waterschap. Schadevergoeding Schade komt alleen voor vergoeding in aanmerking als: De schade uitgaat boven het normale maatschappelijke risico of het normale bedrijfsrisico: het risico dat het wonen en werken in een bepaald gebied nu eenmaal met zich meebrengt. De schade iemand in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft. Dus de last drukt onevenredig zwaar op een beperkte groep burgers of bedrijven. Dit heet juridisch de speciale last. Als de schadevergoeding op een andere manier is verzekerd, is er geen recht op schadevergoeding door nadeelcompensatie (art. 4:126 Awb). Hierbij kunt u denken aan een verzekering die (een deel van) de schade dekt of een privaatrechtelijke overeenkomst (contract) op grond waarvan een schade-uitkering is verzekerd. Schadevergoeding bij gedoogplichten Burgers en bedrijven kunnen geconfronteerd worden met werken/activiteiten van de overheid. Denk aan een tijdelijk opengebroken straat omdat aan de riolering wordt gewerkt, waardoor winkels niet of moeilijker bereikbaar zijn. Dergelijke werkzaamheden moeten omwonenden gedogen (dulden). Daarnaast zijn soms tijdelijk activiteiten op particuliere grond noodzakelijk, zoals foutaansluitingenonderzoek of metingen. Die werkzaamheden dienen het algemeen belang, dus burgers (vaak grondeigenaren) moeten deze ook gedogen. Natuurlijk vraagt u (uitvoerende ambtenaren) altijd eerst om toestemming. Maar als iemand niet wil meewerken, kunt u als gemeente de gedoogplichtenregeling toepassen. Voorbeelden gedoogplichten Omgevingswet In hoofdstuk 10 van de Omgevingswet staan veel gedoogplichten, zoals: voor een werk voor het transport van afvalwater, hemelwater of grondwater, uitgevoerd door een gemeente (art. 10.13, lid 1 Ow); voor een werk voor het transport van afvalwater uitgevoerd door een waterschap (art. 10.13, lid 1 Ow); voor een grondwateronttrekking (art. 10.3 Ow); de ontvangstplicht voor specie en maaisel (art. 10.3 Ow); voor onderzoek naar bodemverontreiniging (art. 10.13b Ow). Initiatiefnemer moet schade vergoeden Voor schade die voortvloeit uit de toepassing van een gedoogplicht geldt een bijzondere schadevergoedingsregeling in Afdeling 15.2 van de Omgevingswet. De initiatiefnemer is degene die de schade moet vergoeden (art. 15.12 Ow). De initiatiefnemer is degene onder wiens verantwoordelijkheid de activiteit of het werk van algemeen belang wordt uitgevoerd, waarvoor de gedoogplicht dus geldt. Dat zal vaak een bestuursorgaan zijn (die nou eenmaal werken uitvoert), maar bij een grondwateronttrekking die schade veroorzaakt, is dat de onttrekker van dit water. Bij rechtszaak is burgerlijk rechter bevoegd Voor eventuele rechtszaken is de burgerlijk rechter (civiele rechter) bevoegd, dus niet de bestuursrechter. Hoofdreden hiervoor is dat de vroegere Belemmeringenwet privaatrecht is opgegaan in de Omgevingswet. Deze voor gemeenten belangrijke wet kende ook een gedoogplichtenregeling en voor deze regeling was de burgerlijk rechter bevoegd. De Omgevingswet heeft die regeling overgenomen.  Schadevergoeding bij wateroverlast en overstromingen Een van de gedoogplichten voor het stedelijk waterbeheer is de gedoogplicht voor wateroverlast en overstromingen (art. 10.3 Ow). De waterbeheerder vergoedt schade die is ontstaan door wateroverlast of overstroming alleen als de schade is ontstaan door: het verleggen van een waterkering; of maatregelen om de afvoer- of bergingscapaciteit van het watersysteem te vergroten, zoals de aanwijzing van een bergingsgebied. Schade door overstroming van gronden die van oudsher deel zijn van een oppervlaktewaterlichaam, komt dus niet voor vergoeding in aanmerking. Denk aan uiterwaarden van rivieren. Wie hier een camping of een stuk landbouwgrond heeft, weet dat er een overstroming kan komen. De eventuele schade die dan optreedt, is voor eigen rekening. Omvang van de schadevergoeding De omvang van de schadevergoeding verschilt per gedoogplicht. Voor gedoogplichten die met een gedoogplichtbeschikking (Afdeling 10.3 Ow) worden opgelegd, zoals de gedoogplicht voor de aanleg, verlegging of versterking van een primaire waterkering, geldt dat alle schade wordt vergoed. Bij gedoogplichten die van rechtswege (Afdeling 10.2 Ow) gelden, wordt alleen de schade vergoed: die boven het normale maatschappelijke risico uitgaat; waarbij de rechthebbende in vergelijking met anderen onevenredig zwaar wordt getroffen. De uitzondering op deze regel is de vergoeding van schade die is ontstaan door grondwateronttrekkingen en infiltraties van water in de bodem met als doel dit later weer te onttrekken. Deze activiteiten moeten van rechtswege worden gedoogd (daar komt dus vooraf geen beschikking aan te pas), maar eventuele schade moet toch volledig worden vergoed. Voorbeelden van gedoogplichten die van rechtswege gelden, zijn: de gedoogplicht voor onderhoud en herstel van waterstaatwerken; de gedoogplicht voor het ontvangen van maaisel en baggerspecie bij regulier onderhoud. Schade door gemeentelijk stedelijk waterbeheer Schade die ontstaat door feitelijke rioleringswerkzaamheden (zoals vervanging of herstel van een riool of de aanleg van infiltratievoorzieningen) of werkzaamheden aan bijvoorbeeld de weg, worden via een actie op grond van een onrechtmatige daad geclaimd en beoordeeld. Hetzelfde geldt voor schade die voortvloeit uit een gestelde overtreding van de hemel- of grondwatertaak (beide geregeld in de Omgevingswet). Reden hiervoor is dat er geen formeel besluit is dat tot de schade leidt (zie ook art. 15.1, lid 1 Ow dat feitelijke werkzaamheden niet als schadeveroorzakend besluit aanwijst). Meer informatie Op de website Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) vindt u meer informatie over gedoogplichten.