We gebruiken cookies om de website specifiek voor u in te richten. Als u verder navigeert, accepteert u dat. Uw gedrag op onze website wordt vastgelegd en kan worden gebruikt ter verbetering van onze dienstverlening. Meer informatie over cookies
Sociale media
Cookies waarmee pagina´s van deze site op sociale netwerken gedeeld kunnen worden. Door deze cookies te accepteren, staat u sociale netwerken toe uw surfactiviteit te volgen.
Open het menu om verder te navigeren
Navigatie sluiten
Sla op in leeslijst Exclusief voor leden Maak pdf Exclusief voor leden
Een lage grondwaterstand uit zich vooral in funderingsproblemen. Naast paalrot bij houten funderingen kan zettingsschade bij stalen funderingen ontstaan. De oorzaken kunnen van natuurlijke, bouw- en woontechnische en/of waterhuishoudkundige aard zijn. Hier vindt u per type oorzaak een toelichting en mogelijke maatregelen.
Bij funderingsproblemen wordt al snel aan paalrot gedacht. Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) staan in Nederland zo’n 750.000 woningen op houten paalfunderingen. Met name woningen van vóór 1945 in gebieden met een slappe ondergrond (veen en klei) zijn gefundeerd op houten palen. Maar houten paalfunderi
Bij funderingsproblemen wordt al snel aan paalrot gedacht. Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) staan in Nederland zo’n 750.000 woningen op houten paalfunderingen. Met name woningen van vóór 1945 in gebieden met een slappe ondergrond (veen en klei) zijn gefundeerd op houten palen. Maar houten paalfunderingen zijn in de bouw nog gebruikt tot 1970. Op zich niet zo bijzonder, maar de toestand van veel van deze palen is afhankelijk van een bepaalde grondwaterstand.1 Na jaren van periodieke droogstand (cumulatief proces) gaan palen rotten en kunnen in de muren scheuren ontstaan of kan een gebouw zelfs verzakken. Zonder vervanging of reparatie van de fundering worden huizen uiteindelijk onbewoonbaar. Hoewel al veel langer bekend, is sinds de droge zomers van 2018, 2019 en 2020 breder naar voren gekomen (zeker ook in de media) dat droogte tot zettingsschade kan leiden bij woningen/gebouwen die op staal zijn gefundeerd. Door met name verdamping (een natuurlijke oorzaak, zie hieronder) vermindert de draagkracht van het bodem- en watersysteem, waardoor zettingen kunnen optreden.2 Rekening houden met het water- en bodemsysteem Bij het opstellen van beleid voor grondwater vormt de fysische en geohydrologische staat van het water- en bodemsysteem een belangrijk uitgangspunt. Grondwater maakt in juridische zin niet alleen onderdeel uit van het watersysteem, maar ook van de bodem. Grondwaterbeleid en -beheer kunnen niet los gezien worden van de fysieke omgeving (natuurlijk bodem- en watersysteem) waar het onderdeel van uitmaakt. De laatste paar jaar zijn beleidsmakers het er wel over eens dat de ruimtelijke ordening, inrichting en het beheer van Nederland voor een groot deel bepaald zou moeten worden door de eigenschappen van het (lokale) water- en bodemsysteem. Zie hierover bijvoorbeeld het Deltaprogramma 2022 van de Deltacommissaris Peter Glas. Natuurlijke oorzaken Natuurlijke omstandigheden verlagen vaak de grondwaterstand: Door lange perioden van droogte kan het peil decimeters en zelfs meters dalen (denk aan de zomers van 2018, 2019 en 2020). Dat is ruim voldoende om houten paalkoppen van funderingen droog te laten vallen. Ook kan hierdoor de belasting van het bodem- en watersysteem toenemen, waardoor bijvoorbeeld ook woningen op staal zettingsschade kunnen oplopen. De bodemgesteldheid is van invloed op de loop van het grondwater. In zandgrond zakt grondwater snel weg, waardoor een grondwatertekort kan ontstaan. In dikke rivierklei en leemlagen blijft het grondwater langer staan. Planten en bomen die veel water nodig hebben ('slurpers'), kunnen zorgen voor een dalende grondwaterstand. Bouw- en woontechnische oorzaken Bij rotte funderingspalen wordt soms snel naar de grondwaterstand gekeken. Maar evengoed kan sprake zijn van een onderhoudsprobleem. Een kapot dak repareren vinden eigenaren al snel normaal, maar over een kapotte fundering ontstaat meestal veel meer discussie. Principieel is er geen verschil, ook juridisch niet, tussen een kapot dak en een rotte fundering (zie ook Particuliere eigenaar). De keuze van beplanting in de tuin kan ook een grondwatertekort veroorzaken. Zie hiervoor onder natuurlijke oorzaken. De aanleg van ondergrondse bouwwerken (omvangrijke kelders, parkeergarages en tunnels) kan tot opstuwing leiden aan de ene kant van het bouwwerk, maar aan de benedenstroomse zijde tot een verlaging van de grondwaterstand. Waterhuishoudkundige oorzaken In de praktijk kan een lekke riolering een belangrijke oorzaak van grondwatertekort zijn. Zo’n riool kan namelijk als een drainageleiding werken, wat de (‘normale’) grondwaterstand verlaagt. Zie de pagina Lekke riolering en funderingsschade voor een concreet voorbeeld waar de Hoge Raad zich in 2012 over heeft gebogen. (Grotere) grondwateronttrekkingen kunnen ook tot een lagere grondwaterstand leiden. Zie de pagina Grondwateronttrekkingen door bedrijven voor een concreet voorbeeld. Ook een peilverlaging van het oppervlaktewater kan zorgen voor een dalende grondwaterstand. In het buitengebied (landbouw en natuur) is die relatie in de regel eerder aanwezig dan in dicht bebouwd gebied, waar ook ondergrondse bouwconstructies aanwezig zijn. Om de oorzaken te achterhalen en om doelmatige maatregelen te kunnen uitvoeren, is grondwateronderzoek cruciaal. Typen maatregelen Gezien de mogelijke oorzaken ligt het voor de hand om funderingsproblemen via bouw- of waterhuishoudkundige maatregelen aan te pakken, of een combinatie. Met bouwkundige maatregelen zijn de verrotte funderingspalen/paalkoppen te herstellen. Denk aan het vervangen van de rotte paalkoppen door betonnen opzetters. Met waterhuishoudkundige maatregelen, zoals het aanbrengen van infiltratievoorzieningen, is de grondwaterstand structureel te verhogen ('actief grondwaterpeilbeheer', zie ook Maatregelen openbaar gebied). Als sprake is van 'slurpende' bomen, struiken en planten kunt u particulieren wijzen op de inrichting van tuinen en de openbare ruimte. Bovendien kan (de aanleg van) veel verharding (zoals tuintegels) de bodeminfiltratiemogelijkheden belemmeren. Voorlichting hierover kan al veel verschil maken. 1 Niet alle houten paalfunderingen worden beïnvloed door een bepaalde grondwaterstand. Soms, vooral bij grenen paalkoppen, is sprake van een bacteriologische aantasting (‘palenpest’). 2 Eindrapportage van de Beleidstafel Droogte uit 2019, 'Nederland beter weerbaar tegen droogte'. NB: strikt genomen wordt de draagkracht niet minder, maar neemt de belasting toe op ondergelegen zettingsgevoelige lagen als gevolg waarvan zetting optreedt.
Exclusief voor leden
Geïnteresseerd in dit artikel? Log in!
En krijg toegang tot dit artikel en andere besloten delen van de website, met o.a. de kennisbank, beeldenbank en onderzoekspublicaties.