Opinie Hugo Gastkemper

Risico's

Publicatiedatum 03 september 2018
Opinie - Hugo Gastkemper

Kunnen we denken in risico’s en daarnaar handelen? Je moet - net als ik - overtuigd zijn van wel, als je aan de risicodialogen n.a.v. de stresstest begint.

Ik hoor scepsis over de mogelijkheden van mensen om met risico’s om te gaan. We zouden niet kunnen of willen beslissen op basis van risico’s, oftewel de inschatting van de kans op een gebeurtenis in samenhang met de gevolgen van de situatie. Een gesprek over risico’s is dan gedoemd te mislukken. Maar eigenlijk zijn we voortdurend bezig met risico’s, alleen benoemen we het lang niet altijd. We vinden het immers niet leuk om steeds onder ogen te zien dat iets mis kan gaan. Toch maakt iedereen dagelijks risicoschattingen: in het verkeer, over gezondheid, de toekomst, gedragingen van anderen enz. Je ontkomt ook niet aan het omgaan met risico’s als vrijheid je lief is en je afwegingsruimte wilt laten voor jezelf en de ander.

Dat betekent niet dat het omgaan met risico’s onproblematisch is. Vaak willen we risico’s vermijden, ontkennen of moet een ander, bij voorkeur de overheid, ons ervoor behoeden. Ook schatten we onze kansen vaak verkeerd in, waarbij we dat dan ook weer ergens wel beseffen: als je verslaafd bent aan roken verdring je de kans op kanker en bij de staatsloterij overschatten we onze kans op rijkdom. Maar toch: iedereen heeft een fundamenteel begrip van kans en risico.

Toegespitst op de risicodialoog: Juist het erkennen van risico’s maakt het mogelijk om in te spelen op specifieke behoeften en mogelijkheden, om rekening te houden met plaatselijke omstandigheden en met politieke voorkeuren en om te bepalen wat doelmatig wordt gevonden. De risicodialoog begint met het duiden en concretiseren van het risico.

Ten eerste wat betreft de kans. Bij de kans van voorkomen (waarschijnlijkheid) gaat het in de statistiek altijd over een specifieke locatie. Een kans op neerslag van 60 mm in een uur van 1 op 100 klinkt abstract, maar zo’n plens regen valt nu al meer dan 70 keer per jaar ergens in Nederland, waarvan 17 keer in stedelijk gebied. Dat wordt alleen maar meer.

Ten tweede gaat de dialoog bij uitstek over de gevolgen. De overheid geeft met de stresstest een indicatie van de waterhoogten, maar de eigenaar en gebruiker van het gebouw moeten zich een beeld vormen wat er kan gebeuren en hoe ernstig hij dat vindt.

Stimulerend vind ik dat de risicodialoog past in een ontwikkeling waarin we steeds vaker expliciet worden aangemoedigd om om te gaan met onzekerheid. Zie bijvoorbeeld de lange termijn weersvoorspellingen, de waarschuwing voor snelheidscontrole langs de weg en de aanduiding ‘tenminste houdbaar tot’ op voedingsmiddelen. Ook bij het bepalen van de sterkte van dijken en duinen hebben we de omslag gemaakt van een faalnorm naar een benadering op basis van kans en effect.

Ons hele bestaan zit vol met kansen en risico’s. Dat is confronterend en het inschatten is lastig, maar we kunnen en moeten er naar handelen. Behalve de dood is er niet veel zeker in het leven.

Hugo Gastkemper

Deze opinie maakt deel uit van een serie over de stresstest. In juni verscheen mijn opinie Stress. Volgende keer: Risicodialoog.

Reageren? Graag! Via LinkedIn, e-mail of telefoon: 0318 – 631 111.

Alle opinies