Naar buiten: Vlissingen

Toen ik bij mijn aantreden als directeur van Stichting RIONED bekendmaakte dat ik graag buiten wilde kijken bij leuke projecten kreeg ik al heel snel een mail van Ferry Kramer, sinds 14 jaar stedelijk waterbeheerder bij de gemeente Vlissingen. Nadat we een bezoek eerst een keer moesten uitstellen, was het deze zomer gelukkig zo ver en kon ik een leuke fietstocht met Ferry maken in zijn stad.

Vlissingen is een stoere havenstad met een rijke historie. Een rijke historie is echter geen garantie voor een welgevulde portemonnee, want Vlissingen is al een aantal jaar artikel 12-gemeente. Gelukkig gloort er weer licht, en dat is goed te zien in het Scheldekwartier. De al jaren braakliggende terreinen van de voormalige scheepswerf De Schelde worden nu bebouwd met woningen. Een deel van de historische gebouwen staat er nog en krijgt nieuwe functies, waardoor het leven terugkeert in dit gebied aan het water. Er draait een kermis en er liggen mooie zeilschepen aan de kades. De oude timmerfabriek is een hotel geworden, een andere fabriekshal staat nog leeg maar je voelt de kansen in dit gebied, zo vlak bij de binnenstad, het water en de haven: Vlissingen is langzaam aan het opkrabbelen van arm en rauw naar hip en happening.

 

Riolering in Vlissingen heeft lange historie

Ferry kan - als geboren Zeeuw - veel vertellen over de historie van de stad en de boeiende geschiedenis van het stedelijk water. Vlissingen is al vroeg begonnen met het aanleggen van riolering. In de zeventiende eeuw was er zelfs al een ‘Rijoolstraat’, die in de twintigste eeuw is hernoemd tot Weteringstraat. Kennelijk vonden de bewoners dat toch net iets prettiger klinken. Het rioolsysteem, dat begin twintigste eeuw was voltooid, was relatief eenvoudig. Onder vrijverval werd al het afvalwater geloosd op de Westerschelde. Dwars door Vlissingen liep ook het afwateringskanaal voor Walcheren, de Vlissingse Watergang. Dit was een belangrijke watergang voor het Zeeuwse watersysteem, en ook een belangrijke verkeersader in de tijd dat wegen vaak slecht begaanbaar waren. Zo werd zowel hemelwater als afvalwater op de Westerschelde geloosd. 

Schoner en robuuster

Inmiddels zijn beide systemen helemaal omgedraaid. De Vlissingse Watergang loopt dood in de stad, want de afwatering gebeurt nu via het Kanaal door Walcheren dat uitmondt in de haven. Toen in 1969 de Wet verontreiniging oppervlaktewateren in werking trad was het vanzelfsprekend ook afgelopen met het rechtstreeks lozen van afvalwater op de Westerschelde. Er werd een rwzi gebouwd en er moesten flinke ingrepen plaatsvinden om het Vlissingse afvalwater op die nieuwe bestemming te krijgen. Ferry is nu nog steeds blij met de keuzes die destijds door zijn voorgangers gemaakt zijn. Want bij de dimensionering is niet de spreekwoordelijke Zeeuwse zûûnigheid toegepast, maar is gekozen voor een robuust systeem dat zelfs van de huidige piekbuien heel wat hemelwater kan bergen. Maar ook met dat robuuste systeem is er meer dan genoeg werk, want Ferry is in zijn eentje verantwoordelijk voor het stedelijk waterbeheer in Vlissingen.

Van school naar wadi in de Bloemenbuurt

In de Bloemenbuurt was veel wateroverlast door afstromend hemelwater dat zich in een paar straten verzamelde. Bewoners waren ten einde raad en moesten telkens met zandzakken in de weer om het water buiten te houden. Door slimme keuzes in wegprofielen stroomt nu het overgrote deel van het water naar een nieuwe wadi, die op de plek van een leegstaande school kon worden aangelegd. De wadi watert op zijn beurt af naar de Vlissingse Watergang, die er hiermee weer een afwateringsfunctie bij krijgt. Voor de bewoners is het een enorme verbetering. Maar ook de buurt is erop vooruitgegaan. De wadi is een mooi groen eiland in de wat versteende naoorlogse woonwijk. 




















 

Zoals de Romeinen

We fietsen verder en komen in de nieuwe wijk Claverveld, een buurt met wat grotere woningen en afwisselende bouwstijlen. Het is een uitgesproken groene wijk vol bloemen en fladderende vlinders, en Ferry vertelt met trots hoe dit tot stand is gekomen. De wijk is gebouwd op een licht hellend stuk grond. Voor Ferry een ideale plek om zijn filosofie ten uitvoer te brengen: maak voor stedelijk waterbeheer zo veel mogelijk gebruik van de zwaartekracht zoals de Romeinen dat al deden. Want alle technische oplossingen kunnen kapotgaan, maar het water blijft altijd naar het laagste punt stromen. Door deze filosofie is het water in Claverveld echt als ordenend principe gebruikt. Al het hemelwater wordt geïnfiltreerd in de bodem, of via een centrale middenberm annex wadi afgevoerd naar het oppervlaktewater onderaan de wijk. Ook op perceelniveau is dit principe toegepast. Bewoners en ontwerpers waren er blij mee, maar voor hoveniers was het vaak even schakelen dat in deze wijk echt geen bestrating in de tuinen kon worden gelegd. Het resultaat is een mooi klimaatadaptief en biodivers voorbeeld voor menige Nederlandse wijk.

Integraal en wijkgericht

Na onze fietstocht is er nog tijd om kennis te maken met de beide verantwoordelijke wethouders, Jeroen Portier en Coen Bertijn, en met gemeentesecretaris Richard Wiskerke. Ze zijn blij met de creatieve invulling die er in Vlissingen wordt gegeven aan stedelijk waterbeheer. Door integraal en wijkgericht te werken wordt er ook nog eens efficiënt omgegaan met het schaarse geld in de gemeentekas. Alle opgaven voor groen, riool, wegen, verlichting, kabels en leidingen worden bij elkaar gebracht, zodat scherp in beeld wordt gebracht waar de meest urgente problemen liggen. Zo’n integrale aanpak is ook voor bewoners prettig, want al hun suggesties kunnen een plek vinden in het plan dat wordt opgesteld. Voor Ferry is het fijn werken in Vlissingen, al zou hij er graag nog eens een collega bij willen zodat hij meer ruimte krijgt om zich op de nieuwe opgaven op het gebied van grondwater en zoetwatergebrek te gaan richten. Een terechte vraag, maar voor een gemeente die zo sterk moet prioriteren nog geen gelopen koers. Misschien doet Ferry het in zijn eentje iets te goed?

Oproep nodig me uit!

Hebt u een interessant project of verhaal over stedelijk waterbeheer? In de rubriek ‘Naar buiten’ wil ik ons mooie vakgebied in de volle breedte in beeld brengen. Wat speelt er bij u? Waar bent u trots op? Laat het me weten. Ik kom graag bij u op bezoek. Stuur een mail onder vermelding van ‘Naar buiten’. Wie weet tot binnenkort!