De afgelopen jaren zijn diverse onderzoeken gedaan naar het contact met water op straat, de aanwezigheid van ziekteverwekkers in water op straat, de infectierisico’s hiervan én mogelijk daaraan gerelateerde gezondheidsklachten (de Man, 2014). Hieruit blijkt dat bij contact met water op straat of opspattend water het risico op maag-darm-, luchtweg- of huidklachten groot is (zie figuur A).
Soorten water op straat
Om wateroverlast te voorkomen, treden bij flinke buien de lozingspunten van de riolering in werking. Als méér hemelwater in de riolering loopt dan het systeem kan bergen en afvoeren, komt water op straat te staan. Bij gemengde riolering kan dan afvalwater op straat komen. Bij gescheiden riolering komt vooral hemelwater op straat te staan, maar dit kan ook verontreinigd zijn door foutaansluitingen of afgespoelde verontreinigingen (vogelpoep e.d.).
Blootstelling
Water op straat lokt vaak uit tot spelen, varen op straat of elkaar nat spetteren. Maar water op straat bevat ziekteverwekkers die:
- van nature in het milieu voorkomen, zoals legionella;
- afkomstig zijn van honden- of vogelpoep;
- afkomstig zijn van menselijke ontlasting.
Wanneer mensen in contact komen met water op straat, worden ze dus, in meer of mindere mate, blootgesteld aan ziekteverwekkers. Bijvoorbeeld als kinderen in het water spelen of als mensen na wateroverlast hun stoep (of huis) schoonmaken. Door hand-mondcontact kunnen kinderen en volwassenen dit water inslikken en een infectie oplopen (zie het kader hieronder).
Vergroot afbeelding
Klachten na contact met water op straat
Uit epidemiologisch onderzoek uit 2013 na twee extreme buien in Nederland is geschat dat volwassenen bij direct contact met water op straat gemiddeld 0,016 ml van dit water per keer inslikken en kinderen ongeveer 100 keer zo veel (1,7 ml per keer). In dit onderzoek had circa 50% van de onderzochte kinderen en ongeveer 20% van de onderzochte volwassenen direct contact met water op straat (de Man, 2014).
Ook is onderzocht welke gezondheidsklachten optraden. Bij in totaal 30 van de 68 onderzochte personen die waren blootgesteld, zijn gezondheidsklachten geregistreerd: 16 personen hadden maag-darmklachten, 20 mensen hadden griepachtige verschijnselen en 14 personen hadden huidklachten. Elf mensen hebben ook daadwerkelijk een huisarts bezocht. Hun gezondheidsklachten duurden langer dan vier dagen.
Mogelijke bronnen van ziekteverwekkers
Water op straat kan vele ziekteverwekkers bevatten, zo blijkt uit onderzoek (De Man, 2014) op 18 locaties in Nederland. De ziekteverwekkers kunnen afkomstig zijn uit drie bronnen:
- Rioolwater vanuit gemengde riolering.
- Hemelwater afkomstig uit hemelwaterriolering, mét waarschijnlijk foutaansluiting .
- Afstromend hemelwater dat over daken en de straat spoelt en zo feces meeneemt.
Percentages ziekteverwekkers in water op straat
In het onderzoek van De Man is Campylobacter aangetoond in 14 van de 23 monsters (61%), Cryptosporidium in 7 van de 23 monsters (30%), de parasiet Giardia in 8 van de 23 monsters (35%), het enterovirus in 6 van de 17 monsters (35%) en het norovirus in 4 van de 17 monsters (24%). In een andere studie zijn ook legionellabacteriën in hoge concentraties aangetoond in 5 van de 13 monsters (38%). Longontsteking door legionella blijkt vaker voor te komen tijdens warm weer in combinatie met hevige regen. Hier ligt mogelijk een verband met het optreden van water op straat.
Infectierisico's
In een kwantitatieve microbiologische risicoanalyse heeft Sanitas-Water op basis van het onderzoek van De Man (2014) de volgende infectierisico’s berekend (zie figuur D):
- Bij water op straat dat besmet is met afvalwater uit gemengde stelsels: ongeveer 33 van de 100 kinderen.
- Bij water op straat afkomstig uit gescheiden stelsels met foutaansluitingen: ongeveer 23 van de 100 kinderen.
- Bij water op straat dat besmet is met vogel- of hondenpoep: ongeveer 4 van de 100 kinderen.
Maatregelen
Bewoners voorlichten
Om het risico op besmetting te verkleinen, moeten mensen zich bewust zijn van de mogelijke gezondheidsrisico’s van besmet water op straat. U kunt bewoners voorlichten om contact met besmet water op straat te vermijden en zo het risico te verminderen dat zij water inslikken of aerosolen (zeer kleine waterdruppeltjes) inademen. Als mensen toch in contact komen met verontreinigd water op straat (bijvoorbeeld bij het schoonmaken van stoep of huis na wateroverlast), moeten zij effectieve hygiënische maatregelen treffen zoals het dragen van handschoenen en een mondkapje.
Hotspots aanpakken
Naast voorlichting kunt u per locatie de herkomst van water op straat inventariseren en de mate van blootstelling in kaart brengen. Zo krijgt u een beeld van risicovolle hotspots, de locaties waar maatregelen het meest doeltreffend zijn voor de volksgezondheid. Denk aan het scheiden van schone en vuile waterstromen, het verplaatsen van plekken waar mensen samenkomen (bijvoorbeeld oversteekplaatsen of bushalten) of het ontlasten van de riolering door verhard oppervlak af te koppelen. Dan is het water dat tijdens hevige buien op straat blijft staan een stuk schoner en dus veiliger, of is de kans op blootstelling lager.
Zieke brandweermannen
In 2010 viel in Hazerswoude-Dorp een grote hoeveelheid neerslag, waardoor water op straat bleef staan. De brandweer pompte het water van een ondergelopen straat naar het oppervlaktewater. De volgende dag waren alle betrokken brandweermannen ziek. De relatie met het werk in het rioolwater op de weg werd toen wel heel aannemelijk. (Hoewel niet bewezen, want de brandweermannen hebben daarna ook wat gegeten en gedronken.) Maar mensen realiseren zich vaak niet dat water op straat na een hevige bui sterk verdund rioolwater is.
Heeft u suggesties? Laat het ons weten!
Maak uw persoonlijke account aan!
Krijg toegang tot de volledige kennisbank
Ontdek de mogelijkheden van Mijn RIONED
Nog geen lid van RIONED?
Draag bij aan de innovatie van onze sector
Kortingen op evenementen en cursussen