Voorbeeld: verantwoordelijkheid oude riolering in particuliere grond

Situatieschets In de ondergrond van gemeente X liggen veel oude rioolbuizen in particuliere grond. Op deze nog in gebruik zijnde rioolbuizen zijn vaak meerdere panden aangesloten en uiteindelijk komt deze riolering ergens in gemeentegrond en voert af in het gemeentelijke stelsel. Het gaat hier om verzamelleidingen die achter de perceelaansluiting liggen. Sommige leidingen liggen zelfs onder woningen. De diameter van deze rioolbuizen varieert tussen de 200 mm en 900 mm. Deze riolen zijn bij toeval ontdekt en waren niet bij de gemeente bekend. Ook is niet bekend wie deze riolering destijds heeft aangelegd. De vraag is nu: wie is eigenaar van deze 'verloren riolen' in particulier terrein en wie is verantwoordelijk voor het beheer, bijvoorbeeld als er een verstopping is of als een deel ervan instort?  Wat is in het maatschappelijke verkeer gangbaar/gebruikelijk? In dit voorbeeld is niet duidelijk wie de bevoegde aanlegger is. De regeling van art. 5:20, lid 2 BW is dan niet van toepassing. In dat geval komt de tweede uitzondering op de hoofdregel in beeld: vormen de riolen in particuliere grond een (technisch of juridisch onlosmakelijk) bestanddeel van het openbare riool in eigendom en beheer van de gemeente (het 'hoofdriool')? De wetgever heeft immers bepaald dat een net in beginsel een deelbare zaak is, die kan worden gescheiden in meerdere deelnetten, die dan elk een zelfstandige zaak vormen. De vraag waar de grens tussen twee deelnetten ligt, moet worden beantwoord aan de hand van de verkeersopvatting, ofwel: wat is in het maatschappelijke verkeer gangbaar/gebruikelijk? Juridisch gezien zijn twee redeneringen mogelijk: De verzamelleidingen zijn door verticale natrekking (art. 5.20, lid 1, onder e BW) in eigendom en beheer van de particuliere grondeigenaren. Art. 5.20, lid 2 BW is hier niet van toepassing, er is immers geen sprake van een 'net' en ook niet van 'inzameling' en/of 'transport' van afvalwater (de wettelijke zorgtaak van de gemeente). De (groot) gedimensioneerde leidingen zijn toch te beschouwen als een bestanddeel van het gemeentelijke hoofdriool, ook al ligt er een particuliere aansluitleiding tussen het gemeentelijke net enerzijds en het particuliere (ooit door de gemeente aangelegde) verzamelstelsel anderzijds. De gemeente is dan eigenaar en verantwoordelijk beheerder van deze leidingen. Het feit dat de gemeente deze leidingen ooit heeft aangelegd én dat volgens verkeersopvatting particulieren bij woningen zelden/nooit leidingen aanleggen met een diameter van meer dan 200 mm pleiten voor deze conclusie. Geen pasklaar antwoord of jurisprudentie Een klip-en-klaar antwoord is dus niet te geven op de vraag wie eigenaar (en daarmee beheerder) is van de verloren riolen. Jurisprudentie hierover is er niet. Redenering 1 zou tot een onredelijke uitkomst kunnen leiden, bijvoorbeeld wanneer zich een calamiteit zou voordoen. Redenering 2 komt redelijker over, maar strikt juridisch bekeken is het de vraag of deze wel houdbaar is. Het is nog niet zo duidelijk te stellen dat de verzamelleidingen wel echt een bestanddeel vormen van het gemeentelijke stelsel (net), omdat er tussen het net en de verzamelleidingen een aansluitleiding ligt die in elk geval níét tot het net behoort. Het gemeentelijke net trekt de verzamelleidingen niet (zomaar) na vanwege een tussenliggende aansluitleiding. Meer informatie over de wettelijke regels rond eigendom en beheer van de riolering.