Kapitaallasten: afschrijvings- en rentelasten van een investering

De uitgaven voor investeringen in het rioolstelsel zijn vaak het meest fluctuerende deel van de rioleringsexploitatie. Meestal gaat het om grote uitgaven en een lange gebruiksduur. Om de uitgaven aan de gebruiksjaren toe te rekenen, activeert de gemeente deze en schrijft ze over de verwachte gebruiksduur af. Samen met de rentelasten van de investering vormen de afschrijvingslasten de zogenoemde kapitaallasten.

Investeringsplanning riolering

Omdat de investeringen voor de riolering vaak pieksgewijs gedaan worden, en hier grote bedragen mee gemoeid zijn, moet de gemeente deze investeringen plannen. Het opstellen van een raming op grond van de technische of onderhoudseconomische noodzaak door de gemeente is hierbij het uitgangspunt. Deze ligt vaak vast in het GRP of Wrp of in onderliggende beleidsdocumenten. Dit betekent overigens niet dat een dergelijke raming heel hard is; gezien de lange termijn voor zo’n planning is dat onmogelijk. Essentieel is dat de gemeente de uitgangspunten bij de planning en eventueel een risicomarge vastlegt. De daadwerkelijke investeringen zijn uiteraard gebaseerd op de meest actuele inzichten in de investerings- of vervangingsnoodzaak. Het nut van een investeringsplanning (en de planning van de daaruit voortvloeiende afschrijvingslasten) is onder meer dat de gemeente kostenstijgingen tijdig signaleert en waar mogelijk anticiperende maatregelen treft.

Vijf belangrijke BBV-regels voor rioolinvesteringen

Het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bevat landelijke regels voor het begroten en verantwoorden van rioolkosten. Hieronder vindt u vijf regels uit het BBV die belangrijk zijn bij rioolinvesteringen.

A. Investeringen met economisch nut (art. 35 BBV)

Bepaalde gemeentelijke investeringen hebben economische waarde, omdat deze verhandelbaar zijn of omdat de gemeente er een prijs/tarief voor kan vragen. Denk bijvoorbeeld aan een zwembad. Dergelijke investeringen heten in het BBV ‘investeringen met economisch nut’. Een groot deel van de gemeentelijke investeringen is niet verhandelbaar. Hiervoor vraagt de gemeente (in de regel) dan ook geen prijs. Dit geldt bijvoorbeeld voor een openbaar toegankelijk park of een weg. Het BBV benoemt deze investeringen als ‘investeringen met maatschappelijk nut’. In de behandeling van beide type investeringen maakt het BBV sinds 2017 geen onderscheid meer. Binnen de investeringen met een economisch nut maakt het BBV specifiek nog onderscheid naar ‘investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven’. Investeringen in het rioolstelsel vallen in deze categorie, die in het leven is geroepen om onduidelijkheden in fiscale procedures tegen te gaan. Deze categorie staat apart op de balans van de gemeente.

B. Activeren (art. 59 BBV) en afschrijven (art. 64 BBV)

De gemeente moet investeringen met economisch nut activeren en afschrijven volgens een stelsel dat is afgestemd op de verwachte toekomstige gebruiksduur. Deze gebruiksduur heet ook wel economische levensduur en wijkt vaak af van de technische levensduur. Een rioolbuis kan in een goede bodem wel honderd jaar zonder grote problemen blijven liggen. Maar de ervaring leert dat deze levensduur meestal niet wordt gehaald, bijvoorbeeld vanwege herstructurering van een wijk of milieu-innovaties. De gemeente mag dan niet de technische levensduur hanteren als afschrijvingstermijn, maar moet de daadwerkelijke gebruiksduur inschatten en het aantal jaren waarin zij de investering afschrijft hierop afstemmen.

C. Bijdragen van derden (art. 62 BBV)

Sinds 2017 is het verplicht om bijdragen van derden in één keer op een investering in mindering te brengen. Bijvoorbeeld bijdragen uit de grondexploitatie en vervangingsvoorzieningen die de gemeente financiert uit de rioolheffing. Het gebruik van vervangingsvoorzieningen is ook een middel om de lasten die aan het rioolstelsel verbonden zijn te egaliseren (zie Vervangings- en verbeteringsinvesteringen voor de riolering).

D. Spaarbedragen in een voorziening (art. 44 BBV)

Een gemeente mag vooraf sparen voor een vervangingsinvestering riolering die pas later plaatsvindt. Hiermee kan zij grote pieken in de jaarlijkse lasten en daarmee in de rioolheffing voorkomen. Het BBV bepaalt dat de gemeente deze zogenoemde spaarbedragen tot het moment van investeren in een ‘voorziening’ moet opnemen. Nadat de gemeente de vervangingsinvestering daadwerkelijk heeft gedaan, moet zij het spaarbedrag als bijdrage van derden (zie C) op de investering in mindering brengen. Het gespaarde bedrag kan het gehele investeringsbedrag zijn of een deel ervan (zie verder Vervangings- en verbeteringsinvesteringen voor de riolering).

E. Bijdragen vanuit de gemeente in een (bestemmings)reserve (art. 43 BBV)

Als de gemeenteraad vrij besteedbare gemeentelijke middelen voor de (egalisatie van de heffingen van de) riolering bestemt, komen deze in een reserve en niet in een voorziening. Nadat de uitbreidings- of vervangingsinvestering daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, mag de gemeente deze reserve niet als bijdrage van derden op de investering in mindering brengen. De reserve blijft zichtbaar op de balans, en de gemeente gebruikt hiervan jaarlijks een deel om afschrijvingskosten mee te dekken.

Afschrijvingslasten van rioleringsinvesteringen