In artikel 22.269 van de bruidsschat voor het omgevingsplan staat een vergunningplicht voor het lozen van afvalwater of andere afvalstoffen in het schoonwaterriool. Die vergunningplicht is niet van toepassing als een van de andere paragrafen in de bruidsschat de lozing toestaat. Het gaat dus om een restcategorie, daarom heet dit ook wel de vangnetvergunningplicht voor overige lozingen. Die andere paragrafen bestaan soms alleen maar om ervoor te zorgen dat de vangnetvergunningplicht niet geldt. De gemeente kan deze lozingen simpeler regelen met een specifieke zorgplicht. Dan kan zij de vangnetvergunningplicht (art. 22.269) en de andere paragrafen (22.3.8.2, 22.3.8.4, 22.3.8.5, 22.3.8.8, 22.3.8.9 en 22.3.12) schrappen via een wijziging van het omgevingsplan.

Lozingen regelen via specifieke zorgplicht

In het nieuwe stelsel neemt de zorgplicht voor lozers een prominentere plaats in dan voorheen. Met name onderdeel a) van het tweede lid (zie het kader) is geschikt om lozingen in het schoonwaterriool te regelen. Dit onderdeel schrijft voor dat een initiatiefnemer alle passende preventieve maatregelen tegen milieuverontreiniging moet treffen. Zo'n passende preventieve maatregel kan ook inhouden dat niet wordt geloosd in een schoonwaterriool (of in de bodem).

Artikel 22.44 Zorgplicht voor lozers

1. Degene die een activiteit verricht en weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat die activiteit nadelige gevolgen kan hebben voor de belangen, bedoeld in artikel 22.42, is verplicht:
a. alle maatregelen te treffen die redelijkerwijs van diegene kunnen worden gevraagd om die gevolgen te voorkomen;
b. voor zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen: die gevolgen zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken; en
c. als die gevolgen onvoldoende kunnen worden beperkt: die activiteit achterwege te laten voor zover dat redelijkerwijs van diegene kan worden gevraagd.
2. Deze plicht houdt in ieder geval in dat:
a. alle passende preventieve maatregelen tegen milieuverontreiniging worden getroffen;
b. alle passende preventieve maatregelen ter bescherming van de gezondheid worden getroffen;
c. de beste beschikbare technieken worden toegepast;
d. geen significante milieuverontreiniging wordt veroorzaakt;
e. alle passende maatregelen worden getroffen voor het voorkomen van ongewone voorvallen en de nadelige gevolgen daarvan, bedoeld in artikel 19.1, eerste lid, van de Omgevingswet;
f. afvalwater dat wordt geloosd en gekanaliseerde emissies van stoffen in de lucht doelmatig kunnen worden bemonsterd;
g. metingen representatief zijn en monsters niet worden verdund;
h. meetresultaten op geschikte wijze worden geregistreerd, verwerkt, en gepresenteerd;
i. voor zover verontreiniging van de bodem ontstaat, herstel van de bodem redelijkerwijs mogelijk blijft; en
j. afvalstoffen worden afgevoerd na beëindiging van een activiteit.

Er zijn twee manieren om lozingen in een schoonwaterriool te regelen met de specifieke zorgplicht.

Variant 1: de zorgplicht invullen met een maatwerkvoorschrift

Lozingen in een schoonwaterriool komen ongezuiverd in een oppervlaktewaterlichaam of in de bodem terecht, waardoor milieuverontreiniging kan ontstaan. Dat wetende zou een initiatiefnemer alleen afvalwaterstromen in een schoonwaterriool moeten lozen die zonder problemen in het oppervlaktewater of de bodem kunnen worden gebracht. Wanneer de gemeente een lozing in het schoonwaterriool constateert die zij niet wenselijk vindt, kan zij de zorgplicht concreter maken door deze uit te werken in een maatwerkvoorschrift. Zo kan zij de lozing via de juiste route of onder de juiste voorwaarden laten plaatsvinden, zonder direct te hoeven handhaven. Als de initiatiefnemer het maatwerkvoorschrift niet opvolgt, kan de gemeente alsnog handhaven.

Variant 2: de specifieke zorgplicht aanvullen met een meldingsplicht en een overzicht van erkende lozingen

De tweede variant bevat naast de specifieke zorgplicht van variant 1 aanvullend een meldingsplicht en een artikel dat de gevallen beschrijft waarin een lozing in het schoonwaterriool in elk geval aan de specifieke zorgplicht voldoet.

Met de meldingsplicht krijgt de gemeente een beter overzicht van de lozingen die plaatsvinden. Ook zorgt de meldingsplicht ervoor dat de gemeente de lozing vooraf al kan beoordelen, zij het in een iets mildere vorm dan bij een vergunningplicht. Daardoor heeft de gemeente ook gelegenheid om te beoordelen of een maatwerkvoorschrift nodig is.
Het aanvullende artikel biedt duidelijkheid aan initiatiefnemers die van plan zijn afvalwater te gaan lozen. Door duidelijk vast te leggen wanneer zij in elk geval aan de specifieke zorgplicht voldoen, hebben zij de nodige houvast.

Deze variant is uitgewerkt in modelregels.

Alternatief voor aanvullend artikel

Als alternatief kan de gemeente de gevallen waarin in elk geval aan de zorgplicht wordt voldaan, beschrijven in de toelichting bij het omgevingsplan. Zo was de aanpak ook onder het oude Activiteitenbesluit milieubeheer voor lozingen die onder de zorgplicht vielen. Dan kan de gemeente de toelichting gebruiken als onderbouwing voor de inhoud van een maatwerkvoorschrift. De toelichting zelf is immers niet juridisch bindend.

Tips voor de gemeente

Het is aan te raden om op voorhand al duidelijk te maken dat de gemeente de lozingen in het schoonwaterriool onder de specifieke zorgplicht wil brengen. Dan hoeft de motivering daarvoor niet bij de wijziging van het omgevingsplan te worden gegeven. Hierover kunt u in het Water- en rioleringsprogramma (Wrp) al beleidsmatige uitspraken doen.
Voor lozingen in de bodem geldt volgens de bruidsschat ook een vangnetvergunningplicht. Het is daarom aan te raden voor lozingen in het schoonwaterriool én de bodem dezelfde beleidsmatige keuze te maken over de rol van de specifieke zorgplicht. De omgevingsdienst kan u hierbij ondersteunen. Het is immers vreemd om voor lozingen in een schoonwaterriool wel een centrale rol aan de specifieke zorgplicht te geven en voor lozingen in de bodem niet.

Regels voor lozingen in het schoonwaterriool (en de bodem)