PAK - polycyclische aromatische koolwaterstoffen

Wat zijn PAK? Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) vormen een groep van enige honderden organische verbindingen die chemisch nauw verwant zijn aan elkaar. PAK ontstaan door onvolledige verbranding. Ze worden bijvoorbeeld gevormd bij het aanbranden van eten op de barbecue en het stoken van houtkachels en open haarden. Ook zitten ze in sigarettenrook en uitlaatgassen. Daarnaast komen ze vrij vanuit verbrandingsovens, industrieën en bij bosbranden. Waarom zijn PAK een probleem? PAK kunnen in het menselijk lichaam terechtkomen door voeding en inademing. PAK zijn vaak  kankerverwekkend (carcinogeen). Bij hoge concentraties kunnen PAK ook negatieve effecten op de huid hebben en oog- en slijmvliesirritaties veroorzaken. Daarnaast hebben PAK op allerlei organismen in en rond het water een (zwaar) toxisch effect. Figuur A Uitlaatgassen als bron van PAK (Bron: unsplash.com/ Matt Boitor)Vergroot afbeelding Som PAK-10, PAK-6 van Borneff en prioritaire stoffen KRW In de praktijk in het ondoenlijk om alle PAK individueel te beschouwen. In plaats daarvan wordt vaak de som PAK-10 gebruikt: de som van de tien meestvoorkomende PAK (zie tabel A). Ook wordt soms de PAK-6 lijst van Borneff gebruikt. Op de lijst met prioritaire en prioritair gevaarlijke stoffen van de KRW staan 8 PAK (3 individueel en 5 onder de stofgroep PAK) met bijbehorende milieukwaliteitseisen (= normen voor het oppervlaktewater). De KRW-lijst en de som PAK-10 bevatten grotendeels dezelfde stoffen. Soms wordt benzo(a)pyreen (BaP) als 'gidsstof' voor PAK gebruikt, omdat deze stof het meeste risico voor de volksgezondheid oplevert. Ook de KRW beschouwt BaP als marker voor PAK. Tabel A PAK in de som PAK-10, PAK-6 van Borneff en op de KRW-lijst prioritaire stoffen Parameter Afkorting Som PAK-10 PAK-6 Borneff Prioritaire stof KRW Anthraceen                      Ant X                          X                                   Benzo(a)antraceen  BaA X     Benzo(a)pyreen  BaP X X X Benzo(b)fluoranteen BbF   X X Benzo(ghi)peryleen  B(ghi)P X X X Benzo(k)fluoranteen  BkF X X X Chryseen  Chry X     Fenantreen  Fen X     Fluoranteen  Flu X X X Indeno(123cd)pyreen IP X X X Naftaleen  Naf X   X Meer informatie De informatie op deze pagina is gebaseerd op informatie van o.a. het RIVM en het Compendium voor de Leefomgeving.