Klimaatadaptief bouwen gaat minder vrijblijvend worden

De landelijke maatlat voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving is op 23 maart 2023 aan de Tweede Kamer aangeboden door de 3 ministeries: Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Infrastructuur en Waterstaat en Natuur en Stikstof. De maatlat gaat over hoe een locatie wordt ingericht, maar zegt niets over waar de locatie zich bevindt. Wat betekent dit voor u als stedelijk waterbeheerder?

Nieuwe ontwikkelingen klimaatbestendig

Het Rijk beoogt met deze landelijke maatlat voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving dat alle nieuwe ontwikkelingen standaard klimaatbestendig worden ingericht, om nu en in de toekomst schade en extra kosten te voorkomen. Daarvoor definieert het Rijk voor nieuwbouw in deze maatlat wat het onder klimaatadaptief bouwen en inrichten verstaat. Het beschrijft doelen, prestatie-eisen en geeft richtlijnen voor de thema’s wateroverlast, droogte, hitte, biodiversiteit, bodemdaling en gevolgbeperking overstromingen.

De maatlat is opgesteld voor (regionale) overheden, woningcorporaties en partijen uit de bouw zoals projectontwikkelaars. De maatlat bestaat uit de volgende onderdelen:

1. De landelijke maatlat, factsheets en overzichtstabel.
2. Het bouwstenenrapport dat de inhoud van de maatlat belicht.

De landelijke maatlat schrijft doelstellingen voor, maar geen maatregelen. Voor u als stedelijk waterbeheerder betekent deze landelijke maatlat een flinke steun in de rug. In meeste gevallen zal het gebruik van de maatlat uw inbreng bij planontwikkelingen ondersteunen.

Ruimte voor regionale uitwerking

De doelen, prestatie-eisen en richtlijnen uit de maatlat moeten zorgen voor een landelijk uniform referentiekader waarmee projecten klimaatbestendig en groen kunnen worden uitgevoerd.
Maar de uitwerking van de doelen uit de maatlat is en blijft locatiespecifiek. Hoge zandgronden vragen immers om andere maatregelen dan veenpolders en een dichtbebouwde omgeving vraagt om andere maatregelen dan steden of dorpen waar open ruimte beschikbaar is.

In diverse regio’s zijn de afgelopen jaren al afspraken gemaakt om klimaatadaptief te bouwen. Deze afspraken komen grotendeels overeen met de richtlijnen in de maatlat. In andere gevallen zijn deze regionale afspraken aanvullend op de landelijke maatlat.

Als laatste kunnen gemeenten en waterschappen samen met bouwende partijen zelf een afweging maken over de te nemen maatregelen in een gebied of project. Er blijft dus ruimte voor innovatie en slimme oplossingen vanuit uw eigen kennis of de markt.

En bestaand bebouwd gebied?

Ook bestaand bebouwd gebied zal in 2050 klimaatbestendig moeten zijn. Het behalen van de gestelde doelen uit de maatlat zal in bestaand gebied een veel grotere inspanning vragen dan bij nieuwe ontwikkelingen. 

Het Rijk vraagt aan gemeenten om de maatlat inhoudelijk richtinggevend te laten zijn voor de aanpak van knelpunten die uit gemeentelijke en bovenregionale stresstesten en risicodialogen naar voren komen. Daarnaast stelt zij voor om de maatlat als richtinggevend document te gebruiken bij andere investeringen in de bestaande stad. 

Kosten en baten

Het Rijk wil in 2023 de financiële consequenties van de maatlat in beeld brengen. Daarvoor willen zij de kosten en baten van klimaatbestendig bouwen en inrichten meenemen. Er wordt dan niet alleen gekeken naar de investeringen nu, maar ook naar vermeden schades en vermeden extra beheerkosten in de toekomst (life-cycle-costs-benadering). Verder onderzoeken zij bij welke partijen de kosten en baten neerslaan. Als laatste willen zij onderzoeken of er financiële oplossingen nodig zijn omdat in veel gevallen de kosten voor de baten uit gaan; door bijvoorbeeld baathouders bij te laten dragen, werk met werk te maken of aan te sluiten bij bestaande financiële regelingen.

De landelijke maatlat wordt in de periode tot 2026 gemonitord en geëvalueerd in lijn met het Deltaprogramma.

Nog niet wettelijk verplicht, wel alvast aan de slag

De landelijke maatlat is momenteel niet wettelijk verplicht. Het Rijk verkent de mogelijkheden voor juridische borging. Voor nu geeft de maatlat duidelijkheid over wat er van nieuwbouw verwacht wordt op het gebied van klimaatadaptief bouwen en inrichten. 

Het Rijk vraagt alle partijen om de maatlat nu al zo veel mogelijk toe te passen bij bouwplannen. Voor concrete toepassing is lokale kennis nodig en zijn advies is om vooral gebruik te maken van de lokale kennisnetwerken, zoals de DPRA-werksessies of collega’s uit buurgemeenten en andere partijen.

Hulp en voorbeelden

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft opdracht van het ministerie van LNV gekregen om de sector te ondersteunen. De maatlat en de verdere uitwerking zullen ontsloten worden via www.klimaatadaptatienederland.nl en www.bouwadaptief.nl. Op de laatste website kunt u lezen hoe u de maatlat kunt toepassen in bouwprojecten en vindt u voorbeelden van convenanten en samenwerkingsafspraken over dit thema. En bij het Expertteam van RVO kunt u terecht met vragen hierover.