Het ontwerpproces bestaat uit een aantal stappen waarbij de ontwerper steeds meer details uitwerkt. Daardoor is voor iedereen steeds duidelijker wat er gemaakt zal worden en kan een aannemer het werk uiteindelijk realiseren. Daarmee is het ontwerp van een stedelijk watersysteem of -voorziening een belangrijke activiteit om van ‘plan’ naar ‘do’ te komen in de kwaliteitscirkel van Deming: plan - do - check - act.

Als stedelijk waterbeheerder van de gemeente bent u betrokken bij dit ontwerpproces. Bijvoorbeeld als opdrachtgever, projectleider, adviseur, ontwerper en/of toetser. Vaak hebt u meerdere rollen. Als stedelijk waterbeheerder van de gemeente hebt u vaak meerdere rollen in het ontwerpproces, maar u bent altijd adviseur en toetser. Op deze twee rollen spreken we u daarom rechtstreeks aan in dit kennisbankhoofdstuk.

Op 30 november 2023 gaven Maria Rus (gemeente Almere) en Oscar Kunst (Stichting RIONED) een introductie op ontwerpen en dit kennisbankhoofdstuk in een webinar.

Hieronder staat wat in het webinar is behandeld. In de tijdbalk van de video is de start van elk onderdeel aangegeven:

Introductie (00:00:13)
Welke ontwerpen kom je tegen? (00:01:07)
Betrokkenen en taken (00:03:13)
De 3 ontwerpfasen (00:05:06)
De 6 ontwerpstappen (00:08:00)
Integraal of sectoraal (00:11:38)
Mate van invloed (00:13:16)
Proces en taakverdeling in Almere (00:14:00)
Samenhang stelsels, voorzieningen en onderdelen (00:17:18)
Waar staat wat in de Kennisbank (00:22:36)
Nabespreking en vraagbeantwoording (00:29:17)
Afsluiting (00:36:53)

Ontwerpopgave

De ontwerpopgave kan sterk variëren. Het kan bijvoorbeeld gaan om:

een kleine verandering in een bestaand systeem, zoals een aangepaste overstortdrempelhoogte, een ontluchtingsmogelijkheid of een nieuwe waaiervorm voor een pomp;
een nieuwe voorziening, zoals een ontvangstput voor drukriolering of een waterbergende berm;
een nieuw (extra) systeem, zoals het afkoppelen naar infiltratievoorzieningen bij een reconstructie van een straat, een drainagestelsel of een bergend cunet onder waterpasserende verharding;
een heel systeem met alle voorzieningen voor afval-, hemel-, grond- en oppervlaktewater voor een nieuwe woonwijk.

Het vertrekpunt van dit kennisbankonderdeel is dat al een besluit is genomen om een ontwerp te (laten) maken.

Fasen in het ontwerpproces

In een ontwerpproces zijn drie ontwerpfasen te onderscheiden:

Schetsontwerp; beschrijft de structuur en bestemming van de waterstromen en daarvoor relevante ruimtelijke reserveringen;
Functioneel ontwerp; beschrijft het primaire functioneren van onderdelen van voorzieningen die een rol spelen bij de inzameling, het transport, de berging, de zuivering, de infiltratie, de drainage en de verdamping van water;
Detailontwerp; beschrijft de definitieve inpassing van het gedetailleerde stedelijk watersysteem in de openbare ruimte en voegt secundaire functionaliteiten toe, zoals toegankelijkheid, stroomvoorziening en ontluchting.

Andere namen

In de praktijk zijn er diverse benamingen voor de verschillende ontwerpfasen, die niet altijd voor dezelfde (delen van) ontwerpfasen worden gebruikt. Voor het schetsontwerp wordt soms de term globaal ontwerp of variantenstudie gebruikt. Het functioneel ontwerp wordt soms voorontwerp of voorlopig ontwerp genoemd. Tot slot heet het detailontwerp soms een definitief ontwerp.

Inhoud

De volgende onderwerpen komen aan bod:

Het ontwerpproces en taken
Uit welke fasen bestaat het proces, wie zijn erbij betrokken, wat is uw rol als stedelijk waterbeheerder en waarop moet u letten? Wat is de relatie met een ruimtelijk plan en hoe worden de diverse ontwerpactiviteiten afgestemd?
Schetsontwerp
Dit eerste ontwerp beschrijft de structuur en bestemming van de waterstromen. Een schetsontwerp is nodig als met een ruimtelijk plan bestemmingen wijzigen, maar ook bij ontwerpen voor verbetering van bestaande stelsels.
Functioneel ontwerp
De tweede fase beschrijft het functioneren van onderdelen van voorzieningen die een rol spelen bij de inzameling, het transport, de berging, de zuivering, de infiltratie, de drainage en de verdamping van water. Deze onderdelen worden in het functionele ontwerp vormgegeven op capaciteit, afmeting, ligging en vorm.
Detailontwerp:
In het detailontwerp voegt de ontwerper secundaire functionaliteiten toe en past hij het in in het geheel van de openbare ruimte.

Ontwerpen