Handhaving

Herstelsancties en bestraffende sancties Er zijn verschillende soorten handhavingsinstrumenten. Daarbij is een onderscheid te maken tussen herstelsancties en bestraffende sancties.  Herstelsancties Last onder dwangsom: bij een last onder dwangsom krijgt de overtreder een dwangsom opgelegd voor het niet herstellen of het overtreden van een regel. Last onder bestuursdwang: een last onder bestuursdwang houdt in dat als de overtreder van een regel de overtreding niet beëindigt, de overheid dit doet. Eerst  krijgt de overtreder een redelijke termijn om alsnog zelf te herstellen. Dit wordt de 'begunstigingstermijn' genoemd. Gebeurt dit niet, dan kan de overheid dit doen en kan zij de kosten verhalen op de overtreder. Bestraffende sancties Bestuurlijke boete: het bestuursorgaan kan een bestuurlijke boete opleggen voor situaties die genoemd zijn in hoofdstuk 18 van de Omgevingswet. Een van deze situaties is de overtreding van regels over bouwen, slopen, gebruiken en in stand houden van bouwwerken (art. 18.12 Ow). De bestuurlijke boete wordt meestal toegepast als herstel niet meer mogelijk is. Deze sanctie heeft een preventieve werking. De bestuurlijke boete valt onder het bestuursrecht (Awb). Intrekken van de vergunning (art. 5.40 en art. 18.10 Ow). Strafbaarstelling op grond van de Wet op de economische delicten (Wed): in de Wed wordt het overtreden van voorschriften strafbaar gesteld die vanuit sectorale wetten zijn overgeheveld naar de Omgevingswet. Overtreders worden vervolgd door het Openbaar Ministerie en krijgen hun staf opgelegd door de strafrechter. Dit geldt vooral bij overtredingen van de milieuregelgeving. Het strafrecht biedt ook de mogelijkheid om eigen dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden in te zetten. Handhaving zorgplichten Het is belangrijk om te weten dat wanneer sprake is van onmiskenbare strijd met de zorgplicht (vangnetfunctie), er ook bestuurlijk gehandhaafd kan worden op de zorgplicht. Voorwaarde is wel dat degene die de activiteit verricht, weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat concreet handelen of nalaten nadelige gevolgen kan hebben voor de fysieke leefomgeving, en dus weet of zou moeten weten dat hij daarmee handelt in strijd met de zorgplicht. In minder duidelijke gevallen is bestuursrechtelijke handhaving van de algemene zorgplicht alleen mogelijk als de overtreding voortduurt nadat er afspraken zijn gemaakt over de invulling van de zorgplicht. De algemene zorgplichtbepalingen (art. 1.6 en art. 1.7 Ow) zijn niet strafrechtelijk handhaafbaar. Deze zorgplichtbepalingen hebben een zeer brede reikwijdte en zijn open normen. De specifieke zorgplichten (in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)) zijn wél strafrechtelijk handhaafbaar. Deze zorgplichten zijn verder ingevuld met elementen die in ieder geval worden verwacht van degene die de activiteit verricht.