We gebruiken cookies om de website specifiek voor u in te richten. Als u verder navigeert, accepteert u dat. Uw gedrag op onze website wordt vastgelegd en kan worden gebruikt ter verbetering van onze dienstverlening. Meer informatie over cookies
Sociale media
Cookies waarmee pagina´s van deze site op sociale netwerken gedeeld kunnen worden. Door deze cookies te accepteren, staat u sociale netwerken toe uw surfactiviteit te volgen.
Open het menu om verder te navigeren
Navigatie sluiten
Sla op in leeslijst Exclusief voor leden Maak pdf Exclusief voor leden
Met de systematiek van de Ecologische Sleutelfactoren (ESF) krijgen waterbeheerders inzicht in hoe een watersysteem ecologisch functioneert. Dit is belangrijk om de waterkwaliteit en ecologie doeltreffend te kunnen verbeteren. Deze pagina gaat over de ESF Productiviteit bodem (ESF-m3), die van toepassing is op stilstaand oppervlaktewater.
Figuur A ESF-m3 (Bron: STOWA)Vergroot afbeelding Sommige waterbodems bevat
Figuur A ESF-m3 (Bron: STOWA)Vergroot afbeelding Sommige waterbodems bevatten veel voedingsstoffen, vaak door een overmatige toevoer in het verleden. Als dan voldoende licht de bodem bereikt (zie ESF Lichtklimaat), domineren snelgroeiende, ondergedoken waterplanten en krijgen langzaam groeiende waterplanten minder kans. Hierdoor ontstaat een weinig diverse, vaak woekerende onderwatervegetatie. Dit gaat meestal samen met de vorming van giftige stoffen in de bodem, zoals sulfide en ammonium. Ook veroorzaken snelgroeiende waterplanten regelmatig overlast, bijvoorbeeld voor de recreatie of de doorstroming. Beschikbaarheid voedingsstoffen in de bodem De ESF Productiviteit bodem onderzoekt of de beschikbaarheid van voedingsstoffen in de bodem voldoende laag is. Op basis van de huidige kennis is de totale voorraad fosfor (totaal-P) gekozen als indicator voor deze beschikbaarheid. Als de bodem minder dan 500 mg totaal-P per kg bodem bevat, is de verwachting dat een soortrijke onderwatervegetatie ontstaat en staat de ESF op 'groen'. Boven deze grenswaarde domineren snelgroeiende waterplanten en staat de ESF op 'rood'. De gekozen grenswaarde is een eerste vuistregel en wordt nog verder onderzocht. Hierbij speelt dat waterplanten slechts een deel van de totale voorraad P ook daadwerkelijk kunnen opnemen. Fosfor gebonden aan bijvoorbeeld ijzer en organische complexen draagt wel bij aan de waarde van totaal-P, maar is niet ‘bio-beschikbaar’. In sommige watersystemen is de totale hoeveelheid stikstof (N-totaal) ook belangrijk of zelfs belangrijker dan de hoeveelheid fosfor. Zulke systemen heten N-gelimiteerd. Maar er is nog geen bruikbare grenswaarde voor stikstof bepaald om in een watersysteemanalyse te kunnen toepassen. Analyse en instrumenten Analyse voor de ESF Productiviteit bodem is eenvoudig: neem een aantal monsters van de waterbodem, bepaal de gehalten totaal-P in de monsters en kijk of deze boven of onder de grenswaarde van 500 mg P-totaal per kg bodem liggen. Figuur B Woekerende onderwatervegetatie (Bron: Harm van der Geest, UvA)Vergroot afbeelding Maatregelen Als blijkt dat de hoeveelheid fosfor in de waterbodem te hoog is, kunnen maatregelen nodig zijn. Mogelijke maatregelen zijn: fosfaat vastleggen in de bodem door ijzer aan de bodem toe te voegen; variabele peilen invoeren of het watersysteem zelfs periodiek laten droogvallen; nutriëntenrijke laag van de bodem wegbaggeren. Overigens zijn maatregelen alleen zinvol als de ESF Productiviteit water op orde is. Anders is het 'dweilen met de kraan open' en is de kans groot dat het herstel van korte duur is. Meer informatie De informatie op deze pagina is gebaseerd op STOWA (2018)1 en STOWA (2015)2. Via de STOWA-website zijn meer achtergrondrapporten beschikbaar. 1 STOWA (2018). Ecologische Sleutelfactoren voor stilstaande en stromende wateren. Informatiebladen. Rapport 2018-24, STOWA, Amersfoort. 2 STOWA (2015). Ecologische Sleutelfactoren voor het herstel van onderwatervegetatie. Toepassing van de ecologische sleutelfactoren 1, 2 en 3 in de praktijk. Rapport 2015-17, STOWA, Amersfoort.
Exclusief voor leden
Geïnteresseerd in dit artikel? Log in!
En krijg toegang tot dit artikel en andere besloten delen van de website, met o.a. de kennisbank, beeldenbank en onderzoekspublicaties.