Schade door water vanaf de weg in gebouwen

De hemelwatertaak heeft betrekking op het op een perceel verzamelde hemelwater (van daken en verharde oppervlakken), waarvan de houder zich niet anders kan ontdoen dan door het aan de gemeente als 'inzamelaar' over te dragen. Bij deze aansprakelijkheidsvraag is het juist omgekeerd, zoals ook de Rechtbank Oost-Brabant benadrukt in zijn uitspraak van 6 juli 2016 (ECLI:NL:RBOBR:2016:3604). Voorbeeldsituatie winkelcentrum In een winkelcentrum ontstaat bij hevige regen stelselmatig wateroverlast. Het water blijft op straat staan en loopt bij drie winkels naar binnen. Deze winkels liggen lager dan het midden van de straat, vanwege het door de gemeente gekozen straatprofiel. De winkeliers stellen de gemeente als riool- en wegbeheerder aansprakelijk voor de schade. De gemeente verweert zich met het standpunt dat het stelsel naar behoren functioneert en de situatie het gevolg is van overmacht (extreme regen). Het verweer van de gemeente maakt in dit geval geen kans. Het feit dat water op straat komt te staan, is weliswaar onvoldoende om te stellen dat het stelsel niet naar behoren zou functioneren. Maar door het gekozen straatprofiel was te voorzien dat het water zou aflopen naar de particuliere percelen. Hoewel particulieren een eigen verantwoordelijkheid hebben om hemelwater van hun terrein af te voeren, is de gemeente in dit geval verantwoordelijk. Op basis van zowel de hemelwatertaak als de algemene beginselen van behoorlijk bestuur had zij voorzieningen moeten treffen om te voorkomen dat het water de winkels binnenloopt. Dus de gemeente is aansprakelijk voor de schade. Maar schade kan niet eeuwig worden geclaimd en vergoed. Als de werkzaamheden aan de straat meer dan twintig jaar geleden hebben plaatsgevonden, is sprake van verjaring.  Geen wijziging door gemeente: pech De gemeente heeft als beheerder van de openbare ruimte ook een zorgplicht om hinder bij haar 'buren' (de particuliere perceeleigenaren) te voorkomen. Hierbij is ook artikel 5:39 Burgerlijk Wetboek van belang: "de eigenaar van een erf mag niet op onrechtmatige wijze hinder toebrengen aan de eigenaar van een ander erf door wijziging te brengen in de loop, de hoeveelheid of hoedanigheid van over zijn erf stromend water". Zolang de gemeente niets heeft gedaan of doet aan de natuurlijke afloop van wegen en dergelijke – denk aan de weg ophogen of het straatprofiel wijzigen – zal de gemeente niet snel aansprakelijk zijn voor eventuele schade door wateroverlast. Wie lager woont, heeft wat dat betreft domweg pech. Dat geldt zeker als de schade ook nog eens is veroorzaakt door een extreme bui (waarop riolering en wegen niet berekend hoeven te zijn). Wijziging door gemeente: wel aansprakelijk Bij een wijziging gelden wel andere regels. Zo bepaalde Rechtbank Middelburg in 2009 dat de gemeente Kapelle niet vrijuit gaat als de wateroverlast voor een groot deel het gevolg is van het door de gemeente aangebrachte/gewijzigde straatprofiel (ECLI:NL:RBMID:2009:BJ5625). Dus als door een wijziging van het straatprofiel wateroverlast ontstaat (die er daarvóór bij gelijke omstandigheden niet was), dan moet de gemeente mitigerende maatregelen treffen om deze overlast te voorkomen. In deze zaak lijden de eisers schade door hevige regen waarop het riool niet is berekend. De eisers wonen op het laagstgelegen punt in de straat. De wateroverlast is ontstaan doordat het hemelwater vanaf de straat onvoldoende in de riolering kon stromen. In plaats daarvan liep het vanuit de openbare ruimte naar de lagergelegen percelen van de eisers. Ook helt de straat door het gekozen straatprofiel enigszins af in de richting van die percelen. Wijziging en (uitzonderlijk) zware regen Volgens Rechtbank Arnhem moet een gereconstrueerde weg een zodanig afwateringssysteem hebben dat hemelwater onder 'normale' omstandigheden wordt afgevoerd zonder schade toe te brengen aan naastgelegen panden (ECLI:NL:RBARN:1997:AJ6514). Dat blijkt uit een zaak waar wateroverlast optrad nadat de gemeente de weg had gereconstrueerd. De gemeente stelde dat de buitengewoon hevige regen de aan de afwatering te stellen eisen te buiten ging. Er was dus volgens haar sprake van overmacht, zodat zij niet aansprakelijk zou zijn. Uit de KNMI-rapporten bleek dat het ging om buien die een of twee keer per drie jaar optreden. De rechtbank vond dat niet zo uitzonderlijk, de inrichting van de weg had daarop berekend moeten zijn. De gemeente werd daarom veroordeeld tot schadevergoeding wegens aansprakelijkheid voor de weg als zijnde een gebrekkige opstal (art. 6:174 BW). Uit deze uitspraak is af te leiden dat de gemeente verantwoordelijk is voor een goede afwatering van de weg, zodat de weg normale regenbuien kan verwerken zonder schade toe te brengen aan naastgelegen panden. Voor de schade die ontstaat door uitzonderlijk zware regen is de gemeente niet aansprakelijk (overmacht). Geen wateroverlast of vuil bij de buren bezorgen Hoewel bij deze zaak geen gemeente was betrokken, is een uitspraak van Rechtbank Noord-Holland van 15 september 2021 wel interessant voor gemeenten (ECLI:NL:RBNHO:2021:7832). Het betreft twee buurbedrijven waarvan één zijn perceel heeft opgehoogd, waardoor de loop, hoeveelheid en hoedanigheid van het afstromende hemelwater zijn gewijzigd. Hierin is artikel 5:39 BW te herkennen. Door het perceel schuin aan te leggen, ontstaat bij regen een afwentelingssituatie. Dat mag niet. Daarnaast oordeelt de rechter dat met het water ook vuil meestroomt dat blijft liggen in de goot van het buurbedrijf. Ook dat is onrechtmatig (art. 5:53 BW) en de veroorzaker moet dan ook maatregelen treffen om dit te voorkomen. Kritiek mogelijk In deze zaak is niet helemaal duidelijk of alleen sprake is van hinder bij hevige regen. Daar lijkt het wel op (overweging 2.12, maar zie ook overweging 2.6 waar de klagende partij stelt dat het bij regen altijd "een klerezooi" was). Als de overlast zich immers alleen voordoet bij extreme regen, zou dit volgens andere rechtspraak een overmachtssituatie (kunnen) opleveren. Ofwel een rechtvaardigingsgrond zoals bedoeld in artikel 6:162 BW dat hier van belang is. Artikel 5:39 BW gaat dan niet op, want van een onrechtmatige daad is dan geen sprake. Particuliere hemelwaterafvoervoorzieningen en percelen zijn net als de gemeentelijke riolering en wegen ontworpen op normale situaties (dus normale buien). N.B. Mogelijk volgt hier nog een hoger beroep. Dan zal de veroorzaker moeten aantonen dat de overlast zich alleen voordoet bij extreme buien. Wellicht oordeelt de rechter dan anders. Meer informatie Meer informatie vindt u in het artikel Hemelwater in de woning: zaak van gemeente of burger?