PFAS - poly- en perfluoralkylstoffen

Laatst geactualiseerd 1 januari 2020 Kennisniveau Basisniveau (opdrachtgever) Werkwijze andere vakgebieden

De term microverontreinigingen is een verzamelnaam voor een grote groep stoffen met verschillende toepassingen en uiteenlopende chemische eigenschappen. Deze pagina gaat over de stofgroep PFAS.

Wat zijn PFAS?

Poly- en perfluoralkylstoffen zijn door de mens gemaakte stoffen die niet van nature in het milieu voorkomen. Deze stofgroep bevat ruim 6.000 verschillende stoffen. Voorbeelden van PFAS zijn GenX (ook wel HFPO-DA), PFOA (perfluoroctaanzuur) en PFOS (perfluoroctaansulfonaat).

PFAS zijn gemaakt vanwege hun specifieke eigenschappen, zoals brandwerendheid en vuil- en waterafstotendheid. Ze zijn decennialang gebruikt in industriële en andere processen en toegepast in vele alledaagse producten, zoals verf, blusschuim, pannen, kleding en cosmetica. Inmiddels zijn voor veel toepassingen alternatieven gevonden (zoals teflon in plaats van PFOA voor antiaanbaklagen in pannen) en worden PFAS niet meer toegepast.

Waarom zijn PFAS een probleem?

Door het gebruik van de vele producten waarin PFAS verwerkt zijn (en door emissies en incidenten), zijn deze stoffen in het milieu terechtgekomen rondom puntbronnen, maar ook als diffuse verontreiniging in bodem (en dus bagger), grondwater en oppervlaktewater. Het probleem is dat PFAS persistent, mobiel en nauwelijks biologisch afbreekbaar zijn, waardoor ze niet vanzelf verdwijnen uit het (aquatische) milieu. Van sommige PFAS is aangetoond dat ze (zeer) toxisch en kankerverwekkend zijn.

Prioritair gevaarlijke stof KRW

PFAS staan op de KRW-lijst van prioritair gevaarlijke stoffen (#35: perfluoroctaansulfonzuur en zijn derivaten - PFOS) met bijbehorende milieukwaliteitseisen voor oppervlaktewater en biota.

Tijdelijk handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie

Op 18 juli 2019 heeft de rijksoverheid het Tijdelijk handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie afgekondigd. Hierin staat dat vrijkomende grond en baggerspecie voor toepassing niet meer dan 0,1 µg PFAS/kg d.s. mogen bevatten. Tot 3 µg PFAS/kg d.s. zijn er nog enkele uitzonderingsmogelijkheden (zoals toepassing in de categorieën ‘wonen’ en ‘industrie’). In de video hieronder van Cumela Nederland, de ‘brancheorganisatie voor ondernemers in groen, grond en infra’, krijgt u meer informatie.

In de praktijk hebben deze nieuwe regels veel (bouw)projecten een tijd lang stilgelegd. Deels omdat het laten bemonsteren van de grond en baggerspecie door de grote vraag lang kon duren, maar ook omdat grondverwerkers zich niet wilden ‘branden’ aan vervuilde grond. Dit had ook effect op het verwerken van slib dat vrijkwam bij het reinigen van riolen, kolken en gemalen (RKG). Sommige stortplaatsen/verwerkers gaven aan dit slib niet meer te accepteren totdat er meer duidelijkheid was over de regels. Sinds eind november 2019 zijn er ruimere regels afgekondigd.