Naar buiten: Den Helder en Texel

In de rubriek ‘Naar buiten’ vertelt directeur Hilde Niezen over haar werkbezoeken in het land. Op een zonnige dag in april was ze te gast bij de gemeenten Den Helder en Texel. Daar leerde ze de wateruitdagingen en unieke pareltjes van beide gemeenten kennen.

Wat een geluk om op een stralende lentedag af te mogen reizen naar Den Helder en Texel! Samen met een collega pak ik de trein, op naar het eindstation waar Arjan Braak en Juliette Hulzebos ons rondleiden. De tocht begint in het nieuwe Stadspark, waar de bomen opzettelijk scheef zijn geplant om te benadrukken dat de wind hier altijd stevig waait. Leuk effect, al groeien de bomen in de loop van de tijd toch weer recht. Het is het begin van een mooie en boeiende wandeling.

Helderse wateruitdagingen

Den Helder heeft in de zomer van 2020 twee zeer hevige buien gehad, die de stad flink onder water hebben gezet. Twee kwetsbaarheden kwamen zo aan het licht. In de eerste plaats: de bodem. Die is ingewikkeld in Den Helder. Vanzelfsprekend met veel zand, maar er zijn ook dunne ondoorlaatbare kleilagen die infiltratie juist belemmeren. Tel daarbij op dat het grondwater op veel plekken meestijgt en -daalt met de zee en het plaatje is compleet. Arjan vertelt dat er een aantal pilots komen om de bodem te ‘ploffen’ door er lucht in te blazen en zo de kleilaag te doorbreken.

Maar niet alleen de bodem is een probleem. Ook keuzes uit het verleden over de inrichting van de openbare ruimte zorgen voor een flinke uitdaging. Een vlak wegprofiel met nauwelijks waterberging maakt dat het water al snel de winkels en woningen in spoelt. De komende jaren gaat daarom het hele Helderse centrum op de schop. Gebied voor gebied worden dan alle onderwerpen meegenomen in een uitgebreid gesprek met de inwoners, die de wateroverlast van twee jaar geleden nog vers in het geheugen hebben. Het gesprek gaat niet alleen over water, groen en verharding, maar ook over veiligheid, verkeer, sociale problematiek én over de eigen achtertuin. We komen graag over een paar jaar nog eens langs om te kijken wat eruit gekomen is.

Sowieso komen we graag nog eens kijken naar de pareltjes van Den Helder. Een prachtig oud stadhuis en de Postbrug in de stijl van de Amsterdamse School. Meerdere musea en een onderzeeër waar je een kijkje in kunt nemen. Ook heel leuk is het Willemskwartier, waar de oude haven wordt omgekat naar een horecagebied in industriële sfeer.
Na een lunch met zeezicht stappen we op de veerboot naar Texel.

Tuunwalle op Texel

Op Texel is Max Tobé onze gastheer. Vanaf de pont komen we al snel op de Hoge Berg, een idyllisch golvend landschap vol lammetjes en de karakteristieke Texelse ‘tuunwalle’. Dit zijn oude muurtjes om de weiden af te schermen. Max vertelt dat deze tuunwalle zijn gemaakt, omdat de grond op deze oude stuwwal uit de ijstijd extreem hard en verdicht was. Sloten graven was dus geen optie en hout was op Texel ook niet gemakkelijk te vinden. De muurtjes zijn nu cultureel erfgoed en worden in stand gehouden door agrariërs. Op deze Hoge Berg werkt Texel aan de riolering en vanzelfsprekend meteen ook aan de hemelwaterafvoer. Omdat er in deze bodem niets infiltreert, was de weg die afdaalt naar Den Burg de hemelwaterafvoer aan het worden. Een ongewenste situatie die nu wordt opgelost.

Klimaatadaptieve wijk in Den Burg

Onze volgende stop is Den Burg. We lopen door de gloednieuwe klimaatadaptieve wijk De Tuunen. Hier is met houtbouw een wijk gebouwd die in principe 15 jaar blijft staan. Sociale woningbouw en tiny houses, veel zonnepanelen, gemeenschappelijke tuinen, weinig openbare verlichting en geen verharding. Er is wel een vuilwaterriool aangelegd, maar het hemelwater kan hier gemakkelijk afstromen naar de slootjes en infiltreren in de zandbodem. Zoet water is voor Texel overigens wel een probleem. Het grondwater is hier zout, het enige zoete water is hemelwater. Om droogte en verzilting tegen te gaan gaat daarom het hele watersysteem op de schop. Hemelwater dat nu landinwaarts uit de duinen via het de kortste route afstroomt naar het gemaal wordt straks langs de landbouwgrond naar het Eierlands Kanaal geleid: van afvoeren naar vasthouden.

Alles op voorraad

We sluiten de dag af op de Texelse gemeentewerf. Daar wordt ons nog eens duidelijk wat het betekent om op een eiland te wonen. Er zijn hier reserveonderdelen voor álles in de openbare ruimte. Van lantaarnpalen tot alle mogelijke pijpen, bochten, pompen en complete regelsystemen. Je kunt er hier nu eenmaal niet vanuit gaan dat de boot altijd vaart.
Gelukkig vaart die wel voor ons, zodat we aan het eind van de middag weer huiswaarts kunnen gaan. Veel dank aan Arjan, Juliette en Max voor deze interessante dag!

Oproep nodig me uit!

Hebt u een interessant project of verhaal over stedelijk waterbeheer? In de rubriek ‘Naar buiten’ wil ik ons mooie vakgebied in de volle breedte in beeld brengen. Wat speelt er bij u? Waar bent u trots op? Laat het me weten. Ik kom graag bij u op bezoek. Stuur een mail naar: info@rioned.org, onder vermelding van ‘Naar buiten’. Wie weet tot binnenkort!