Naar Buiten
  Hilde Niezen

Naar buiten: Amerongen in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Publicatiedatum 11 juli 2022

In de rubriek ‘Naar buiten’ vertelt Hilde dit keer over haar werkbezoek aan Amerongen. Hier zag ze hoe project Amerongen Regenwaterproof al gedeeltelijk gerealiseerd is. Wateroverlast, droogte en riooloverstortingen in Natura 2000 gebied worden hier met creatieve en zichtbare oplossingen aangepakt.

Foto van wadi in Amerongen

Deze keer brengen we een bezoek aan Amerongen, een dorp in mijn eigen gemeente Utrechtse Heuvelrug. De reis begint een stukje verderop in Veenendaal, waar we door Arjan Averink zijn uitgenodigd bij ingenieursbureau BOOT. Het is een groeiend bedrijf, want in Veenendaal is sinds kort een tweede kantoorgebouw betrokken dat helemaal circulair is ingericht met gebruikte bouwmaterialen. Als leuk detail staan er her en der bordjes waar de herkomst van de materialen op is vermeld. Zo is de trap gemaakt van een draagbalk van de technische installatie welke op het dak stonden, en zijn de traptreden gemaakt van labtafels.

Behalve met Arjan maken we kennis met William Hendriks, teamleider van het team dat met klimaatadaptatie en stedelijk water bezig is. Ook Kees van Zutphen, projectleider van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, is erbij. Met in totaal 4 medewerkers van Stichting RIONED worden we in Veenendaal gastvrij ontvangen met gebak. William geeft een toelichting over het project in Amerongen dat we straks ter plekke gaan bekijken.

Hoogste berg van Utrecht

De belangrijkste factor in dit project is, hoe kan het ook anders op de heuvelrug, de Amerongse Berg. Met een hoogte van 69 meter is dit het hoogste punt van de provincie Utrecht. Het dorp Amerongen ligt tegen het onderste deel van de berg, aan de rand van de uiterwaarden van de Rijn. Een prachtige omgeving. Bosrijk aan de kant van de heuvel en natte natuur in de uiterwaarden. Voor de waterhuishouding is deze omgeving een flinke uitdaging. Zo is er een groeiend probleem met droogte, het grondwater zit hier op zo’n 12 meter diepte. Meer hemelwater vasthouden is dus een belangrijke opgave. Maar de wateroverlast wordt ook steeds groter. Een stevige bui zoekt zijn weg als een soort tijdelijk riviertje vanaf de berg, en stroomt op aantal punten letterlijk de woningen in. Bewoners zetten dan maar de achterdeur open om het water weer uit hun huis te laten stromen. De kant van het dorp die wij bezoeken, moest het tot nu toe doen met een gemengd stelsel dat de buien absoluut niet aankon, waardoor met zeer grote regelmaat overstortingen van gemengd afvalwater plaatsvond in het Natura 2000 gebied in de uiterwaarden. De urgentie van de problemen is duidelijk. En de oplossing ook: zo hoog en zo veel mogelijk vasthouden, maar ook berekend zijn op flinke buien die als schoon water afgevoerd moeten kunnen worden naar de uiterwaarden.

Bewoners betrokken

Na deze uitleg gaan we op weg naar Amerongen-Oost. Het is al snel duidelijk hoeveel er in dit project met bewoners is gesproken en overlegd. Kees zwaait regelmatig naar voorbijgangers en heeft in iedere straat wel een bijzonder verhaal te vertellen. Bewoners zijn blij met de gekozen oplossing, die al in ongeveer driekwart  van het projectgebied gerealiseerd is. Niet alleen is de overlast opgelost en behoren de overstortingen tot de verleden tijd, de gemeente heeft ook met veel zorg en aandacht gewerkt en heeft waar mogelijk andere problemen meegenomen in de oplossing. Bomen zijn behouden, en er is gekozen voor mooie, zichtbare oplossingen.  Alle putten waar nu schoon hemelwater stroomt zijn met blauwe stenen gemarkeerd. Dat betekent dus ook: hier geen auto wassen of emmertje sop in gooien, want dit water stroomt af in de grond of naar de natuur. De gemeente informeerde bewoners op goed bezochte informatieavonden en met folders. Ook de lokale autowasstraat deed mee met gratis wasbeurten. Die hoopt waarschijnlijk op nieuwe klanten.

Slimme geleiding en opvang van hemelwater

Ondergronds is er veel te zien, en tijdens onze wandeling door Amerongen trekt Arjan regelmatig een putdeksel open zodat we een kijkje kunnen nemen. Maar ook bovengronds is er veel zichtbaar. Het water uit het hoger gelegen bos, dat vroeger het dorp instroomde, heeft een eigen natuurlijk opvangbekken gekregen. Het hemelwater dat in het dorp valt wordt zoveel mogelijk ter plekke geïnfiltreerd en vastgehouden. Door slim aangelegde verkeersdrempels en roosters wordt het water de gewenste kant op gestuurd en opgevangen. Volgend jaar komt er in het project nog een groot ondergronds reservoir waar een deel van het water wordt bewaard en in droge tijden gebruikt kan worden om het openbaar groen water te geven.

Foto van straat in Amerongen waarbij putdeksel wordt opgetrokken.

Het bovengrondse pronkstuk is een rij fraaie wadi’s in een voorheen saaie groenstrook. Bovenaan is een plek waar het hemelwater van de bovengelegen wijk via een soort waterval kan instromen. Op logische plekken is deze voorzien van zwerfkeien uit de heuvelrug. Hier kan water rustig afstromen en infiltreren, waar het vroeger over de straat de woningen in ging. Onderaan is nog een flinke ondergrondse noodoverloop aangelegd die het surplus tijdens de echte piekbuien kan afvoeren naar de uiterwaarden. Op deze zonnige lentedag is het droog, de wadi’s zijn bloemrijk en het hoger gelegen deel van het project is nog niet helemaal klaar. Over een jaar op een regenachtige novemberdag is het hier vast een veel natter tafereel. Een aanrader om eens te gaan bekijken!

Koppelkansen in de oude dorpskern

Het laatste deel van onze wandeling loopt door het idyllische oude dorp Amerongen. Smalle straatjes, met weinig ruimte in de ondergrond en veel historische bebouwing vlakbij de rijbaan. Ook hier heeft de gemeente met succes wateroverlast en andere problemen weten op te lossen. Door de straat anders te funderen hebben de bewoners nu veel minder last van trillingen door zwaar verkeer. Het is gelukt om met wat flexibiliteit in de planning de overlast van werkzaamheden voor ondernemers en het Kasteel Amerongen binnen de perken te houden. Voor Kees is het zijn laatste grote project, hij gaat over een jaar met pensioen en kan de laatste fase nog precies meemaken. Een prachtig project om over te dragen aan zijn opvolger, die gelukkig ook nog het nodige te doen heeft.
 

Oproep nodig me uit!

Hebt u een interessant project of verhaal over stedelijk waterbeheer? In de rubriek ‘Naar buiten’ wil ik ons mooie vakgebied in de volle breedte in beeld brengen. Wat speelt er bij u? Waar bent u trots op? Laat het me weten. Ik kom graag bij u op bezoek. Stuur een mail onder vermelding van ‘Naar buiten’. Wie weet tot binnenkort!
Meer Naar Buiten