Status Geautoriseerd door Rioned Exclusief voor leden
Stelsels in de openbare ruimte
In de openbare ruimte leggen we stelsels aan voor de verwerking van afvalwater, hemelwater, grondwater en/of oppervlaktewater. In dit onderdeel leest u welke stelsels er zijn, wat hun functie is en waarom het nuttig is om ze aan te leggen.
Vuilwater Vuilwater is het vieze water afkomstig van huishoudens en bedrijven. Het grootste deel van het vuilwater bestaat uit was- en douchewater en productiewater van bedrijven. Vuilwater bevat ook de poep en de plas uit
Vuilwater Vuilwater is het vieze water afkomstig van huishoudens en bedrijven. Het grootste deel van het vuilwater bestaat uit was- en douchewater en productiewater van bedrijven. Vuilwater bevat ook de poep en de plas uit de toiletten en het daar gebruikte toiletpapier en etensresten uit de keuken. Vuilwater is dus vies. Behalve dat het vaak stinkt en vlekken veroorzaakt, kun je er ook ziek van worden. In onbehandeld vuilwater zitten ziekteverwekkers die schadelijk kunnen zijn als we ze binnenkrijgen. Al het vuilwater uit wc, douche en keuken loopt via afgesloten leidingen in onze huizen naar een buis onder de weg. Zo voorkomen we dat mensen en dieren in contact komen met ziekteverwekkers. Eerst schoonmaken, dan lozen Ons afvalwater stroomt via het riool naar een rwzi van het waterschap. In deze rioolwaterzuivering wordt het vieze water schoner gemaakt. Sommige stoffen, zoals meststoffen, worden bijna helemaal verwijderd (gemiddeld ongeveer 90%). Het gezuiverde water stroomt vervolgens naar het oppervlaktewater. Door het afvalwater te zuiveren komen er minder afvalstoffen in het milieu terecht. Er zijn in Nederland ongeveer vierhonderd (openbare) rioolwaterzuiveringen. Hemelwater Hier en daar een bui In Nederland regent, sneeuwt of hagelt het 7% van de tijd. Meestal is het dus droog, namelijk 93% van de tijd. Of het lange tijd zachtjes regent, of kort en hevig, maakt een groot verschil in wat we ervan merken. Wanneer het in Nederland regent, gaat het meestal om een kort klein buitje of om een miezerbui (motregen). Er valt dan tussen 0,1 liter en 3 liter water per vierkante meter. Het water afkomstig van zo’n bui zakt snel weg in de grond, waarna niemand er dan meer iets van merkt. Gedurende ongeveer 1% van de tijd vallen er stevige buien. Bij stevige buien valt er ongeveer 3 tot 10 liter water per vierkante meter. Veel van dat hemelwater zakt niet in de grond, maar loopt direct het riool of de berm in. Soms, in ongeveer 0,1% van de tijd, regent het in korte tijd zo veel dat er plassen blijven staan op de weg en tussen het groen. Het riool loopt dan vol en stroomt soms over naar een vijver of sloot. Heel soms is er een enorme hoosbui die in korte tijd een deel van de straten en tuinen onder water zet. Bij zo’n wolkbreuk gaat het soms om tientallen liters water per vierkante meter in slechts een paar minuten. Dit soort buien komen tientallen keren per jaar ergens in Nederland voor. Regen is best schoon Regen, sneeuw of hagel die uit de lucht komt vallen, is in principe schoon. Viezigheid op het dak of op de stoep, zoals vogel-, honden of kattenpoep, maakt het een beetje vuil. Dan is het water niet meer geschikt om te drinken. Het is dan nog wel schoon genoeg om in de grond of in oppervlaktewater te kunnen stromen zonder het milieu te verontreinigen. Op de weg zijn er andere stoffen die in het hemelwater terechtkomen, zoals olie en deeltjes die van autobanden en remmen af komen. Op sommige plekken, zoals op marktpleinen en bij benzinepompen, wordt het hemelwater zo vies dat het problemen veroorzaakt als het in oppervlaktewater zou komen. Dat water proberen we dus zoveel mogelijk naar een zuivering te krijgen. Oude huizen hebben vaak maar één buis om regen en afvalwater samen af te voeren. Sinds 2008 voert elk nieuw gebouw het afvalwater apart van hemelwater af. Zo kan het schonere hemelwater ook daarna apart worden behandeld. Variatie in typen openbare stelsels De riolering, in al zijn verschijningsvormen, hebben we ontwikkeld met het oog op doelen als: Het creëren van een droge leefomgeving. Het bevorderen van de volksgezondheid. Het voorkomen van hinder en schade door te veel of juist te weinig water. het schoonhouden van de omgeving. De stelsels die de verschillende waterstromen vervoeren, zijn door de tijd heen zijn ontwikkeld onder invloed van evoluerende kennis, omstandigheden en gewoonten. Lokale omstandigheden, zoals hoogteverschillen en bodemtype, en voorkeuren leiden ook tot verschillen in stelsels. Zo is er een groot arsenaal aan systemen ontstaan, waarin allerlei onderdelen voor verschillende doelen worden ingezet. In dit onderdeel van de kennisbank vindt u een overzicht en een beschrijving van de stelsels en voorzieningen die in Nederland gebruikt worden. Ook vindt u hier informatie over wat logische combinaties van stelsels zijn, en welke voorzieningen in welke stelsels voorkomen. Op basis hiervan krijgt u inzicht in de werking van deze stelsels en voorzieningen, en kunt u bepalen welke daarvan geschikt zijn voor een bepaald gebied. Acht typen stelsels Dit onderdeel van de kennisbank onderscheidt acht typen stelsels. Dit onderscheid is gemaakt op grond van de kwaliteit van het water, de ligging van het water en de mate van uitwisseling met grondwater. De acht stelsels zijn: Grondwaterstelsel ondergronds doorlatend Hemel- en/of grondwaterstelsel ondergronds doorlatend Hemel- en/of grondwaterstelsel oppervlakkig doorlatend Hemelwaterstelsel ondergronds niet-doorlatend Hemelwaterstelsel oppervlakkig niet-doorlatend Oppervlaktewater Vuil-en-hemelwaterstelsel Vuilwaterstelsel In het kennisbankonderdeel Het kiezen van de gewenste stelsels en voorzieningen vindt u tabellen die een overzicht geven van het geheel aan stelsels, voorzieningen en onderdelen en hun functies. Welke typen stelsels zijn er, hoe vaak komen ze voor en zijn ze (nog) geschikt? Bij nieuwbouw worden er in verschillende combinaties gescheiden stelsels aangelegd voor afvalwater, vervuild hemelwater, schoon hemelwater en grondwater (drainage). Op basis van getallen uit benchmarks in 2013 en 2016 kan worden gezegd dat de verdeling over typen stelsels in 2015 grofweg als volgt was: Tabel A Verdeling verhard oppervlak en vuilwateraansluitingen over de verschillende typen stelsels Type stelsel Aandeel verhard oppervlak Aandeel vuilwateraansluiting panden Grondwaterstelsel ondergronds doorlatend - - Hemel en/of grondwaterstelsel ondergronds doorlatend 43% - Hemel- en/of grondwaterstelsel oppervlakkig doorlatend - Hemelwaterstelsel oppervlakkig niet-doorlatend - Hemelwaterstelsel ondergronds niet-doorlatend - Oppervlaktewater onbekend - Vuil-en-hemelwaterstelsel 57% 68% Vuilwaterstelsel - 32% Tabel A geeft de aansluitingen zoals ze bedoeld zijn. Bekend is dat er ook foutaansluitingen zijn. In sommige wijken zijn die er nauwelijks, maar soms gaat het om een aanzienlijk aandeel van de aansluitingen. Gemiddeld gaat het mogelijk om meer dan 2% van de aansluitingen. Dit lijkt een klein percentage, echter, het positieve effect van het scheiden van schoon- en vuilwaterstromen wordt teniet gedaan door een aandeel van rond de 2% foutaansluitingen. Hoewel ze in nieuwe wijken al decennia nauwelijks meer worden aangelegd, zijn rioolstelsels voor vuil- en hemelwater (‘gemengde rioolstelsels’) nog steeds het meest voorkomend: Per 2016 lag er circa 50.000 km gemengde riolering in Nederland; dat is in grofweg twee derde deel van het stedelijk gebied. Ongeveer een derde deel van Nederland heeft dus aparte stelsels voor vuilwater en hemelwater. Sinds de jaren 70 zijn er heel wat wijken aangelegd met gescheiden stelsels, waarbij vuil- en hemelwater in aparte ondergrondse buizen wordt getransporteerd. Sinds de jaren 90 zien we in toenemende mate hemelwaterstelsels die geheel of gedeeltelijk bovengronds zijn. In nieuwe wijken worden meestal dubbele stelsels aangelegd waarbij het vuilwater in een ondergronds vuilwaterstelsel wordt opgevangen en het hemelwater in een stelsel met vooral bovengrondse voorzieningen.
Exclusief voor leden
Geïnteresseerd in dit artikel? Log in!
En krijg toegang tot dit artikel en andere besloten delen van de website, met o.a. de kennisbank, beeldenbank en onderzoekspublicaties.
Maak uw persoonlijke account aan!
Krijg toegang tot de volledige kennisbank
Ontdek de mogelijkheden van Mijn RIONED
Nog geen lid van RIONED?
Draag bij aan de innovatie van onze sector
Kortingen op evenementen en cursussen