Voor- en nadelen van afkoppelen

Het STOWA-rapport ‘Afkoppelen. Kansen en risico's van anders omgaan met hemelwater in de stad’, zet de belangrijkste voor- en nadelen van afkoppelen op een rij.

Afkoppelen van het regenwater van de gemengde riolering kan bijdragen aan een beter functionerend stedelijk watersysteem. De kosten en baten en de effecten op waterkwaliteit en waterkwantiteit moeten echter goed worden geanalyseerd en gewogen. In het rapport ‘Afkoppelen. Kansen en risico's van anders omgaan met hemelwater in de stad’ en de bijbehorende presentaties (een bestuurlijke en technische variant) zijn de effecten van afkoppelen met hun voor- en nadelen op een rij gezet.
 
Afkoppelen kent vele varianten zoals infiltratie, afvoer via een hemelwaterriool naar het oppervlaktewater of opvang en gebruik als gietwater. De voor- en nadelen zijn afhankelijk van de specifieke situatie en de gekozen variant. Voor een effectief gesprek over afkoppelen, zijn kennis en inzicht op twee vlakken essentieel:

1. Kennis van en inzicht in de lokale werking van de stedelijke waterhuishouding, inclusief de verwerking van hemelwater, in relatie tot de wijk of straat waar afkoppelen wordt overwogen.
2. Kennis van en inzicht in de mogelijke positieve en negatieve consequenties van afkoppelvarianten.

Met deze kennis kunnen gemeenten en waterschappen komen tot een maatwerkoplossing die recht doet aan de lokale situatie en aan huidige en toekomstige ambities. Het verkleinen van de kans op wateroverlast is hierbij niet het enige argument.
 
STOWA presenteert de resultaten van het voorafgaande onderzoek in een achtergrondrapport en in twee presentaties; een variant voor bestuurders en een uitgebreidere technische variant. De presentaties gaan in op de keuzes bij afkoppelen en de voor- en nadelen ervan in specifieke situaties. Ze bevatten duidelijke afbeeldingen met korte toelichting, waaruit de gebruiker de relevante thema’s en aspecten kan selecteren. De presentaties en het rapport zijn hier te downloaden.

Achtergrond

Afkoppelen is sinds de 4e Nota Waterhuishouding (NW4, 1998) een vast onderwerp in het waterbeleid. De ambitie in NW4 was 20% afkoppelen, een ambitie die in diverse beleidsstukken over de toekomst van de afvalwaterketen inmiddels is opgerekt naar volledig afkoppelen. Veel waterschappen stimuleren afkoppelen met afkoppelsubsidies. De generieke subsidie per m2 af te koppelen oppervlak ligt daarbij doorgaans tussen de 2-4 €/m2. Dit bedrag komt weliswaar overeen met de te verwachten besparing bij de afvalwaterzuivering, maar ligt ruim onder de gemiddelde kostprijs van 40 €/m2 afgekoppeld oppervlak. Alleen omwille van besparingen in de afvalwaterketen is generiek afkoppelen daarmee een onvoldoende drijfveer om de omgang met hemelwater te heroverwegen.
 
Dat betekent niet dat afkoppelen niet zinvol of onnodig is. Voor de thema’s wateroverlast, wateronderlast en oppervlaktewaterkwaliteit in brede zin, dus inclusief volksgezondheid, is er werk aan de winkel en kan afkoppelen een goede maatregel zijn.
 
De kans op wateroverlast is de afgelopen decennia toegenomen door een toenemende verhar­dingsgraad (verdichting) en uitbreiding van stedelijk gebied. Dit gekoppeld met meer intense buien leidt nu al tot veel meer waarnemingen van wateroverlast. Het aantal waarnemingen wordt ook nog eens versterkt doordat dankzij de smartphone en sociale media vrijwel geen geval van wateroverlast meer over het hoofd wordt gezien. Hittestress en watertekorten hangen nauw samen en vragen om een andere kijk op de omgang met water in de stad en wellicht zelfs om een andere inrichting van de (openbare) ruimte. De oppervlaktewaterkwaliteit in steden is weliswaar flink verbeterd, vaak zelfs zo ver dat mensen er spontaan gaan zwemmen. Desondanks laat de (ecologische, chemische en hygië­nische) waterkwaliteit op veel plaatsen nog altijd te wensen over, hetgeen voor een deel het gevolg is van de lozingen vanuit gescheiden of gemengde rioolstelsels.
 
Wel is het noodzakelijk om het ‘traditionele’ afkoppelen kritisch te beschouwen. Een gemengd riool simpelweg vervangen door een gescheiden riool of een andere type voorziening met dezelfde hydraulische capaciteit verkleint de kans op wateroverlast niet. De kans op water­overlast kan zelfs toenemen doordat de beschikbare berging afneemt.  In plaats daarvan is het tijd dat gemeenten en waterschappen samen bepalen welke wijze van omgaan met hemelwater de beoogde kwaliteit van de stedelijke leefomgeving het best ondersteunt. Daarbij moet de aandacht uitgaan naar het verzorgen van het hele spectrum van weersomstandigheden, variërend van (langdurige) droogte en extreme neerslag en moet ook de relatie met de omgang met grondwater worden meegenomen.
 
Het rapport ‘Afkoppelen. Kansen en risico's van anders omgaan met hemelwater in de stad’ en het bijbehorende presentatiemateriaal bieden gemeenten en waterschappen een breed overzicht van de effecten van de wijze waarop wordt omgegaan met hemelwater. De presentatie biedt het noodzakelijke achtergrondmateriaal dat gemeenten en waterschappen kunnen gebruiken bij het maken van de keuze voor de (toekomstige) wijze van omgaan met hemelwater.
 
Download hier het rapport.
Bekijk meer informatie.