Informatiebehoefte

Het meten in rioolstelsels kunt u grofweg vanuit drie invalshoeken benaderen: signaleren/registreren; controleren/analyseren; sturen/regelen. 1. Signaleren/registreren U kunt aspecten van de werking van een rioolsysteem signaleren of registreren. Dit gaat meestal niet verder dan het signaleren van bijzondere situaties, zoals een gemaal dat drie keer zo veel draaiuren heeft dan verwacht, een overstort die met een extreem grote frequentie werkt of bewoners die klagen over drijvend toiletpapier of dode vissen in een watergang. U kunt de bestaande meldingen, klachten en registraties benutten om zaken te verantwoorden en om heel grof de werking van een systeem te controleren. Signaleren en registreren kan een aanleiding vormen om echt te gaan meten. 2. Controleren/analyseren Een stap verder in het meten in een rioolsysteem is gericht op de controle en analyse van het hydraulisch functioneren. U wilt weten of het systeem wel werkt zoals u verwacht op basis van ontwerp of modelberekeningen. Daarnaast kunnen specifieke waarnemingen, zoals draaiuren/stroomverbruik gemalen, veelvuldig werkende overstort of te vaak veel water op straat, aanleiding zijn om te gaan meten. Op basis van wat u precies wilt controleren/analyseren, bepaalt u de inzet waarmee u wilt meten. In Opzet Meetnet is onderscheid gemaakt in de volgende niveaus: Scannen: Grove indicatie van het functioneren van het totale systeem op basis van direct beschikbare of eenvoudig te verkrijgen informatie. U vergelijkt bestaande metingen en waarnemingen met het hydraulisch functioneren volgens het ontwerp of op basis van modelberekeningen. U wilt weten of de totale balans van het systeem de werkelijkheid redelijk benadert. U krijgt geen inzicht in het detailfunctioneren van het systeem. Volgen: Goede indicatie van het functioneren van stelsels in het kader van operationeel beheer. U wilt weten of theorie en praktijk redelijk met elkaar overeenkomen als basis voor verbeter-maatregelen voor het functioneren van het systeem. Afhankelijk van het kwaliteitsniveau dat u nastreeft, hebt u bijvoorbeeld de keuze voor een basis- of meer aangeklede meetopzet. U kunt kiezen voor een groeipad met een basismeetopzet voor alle bemalingsgebieden en aanvullende meetpunten in belangrijke gebieden, bijvoorbeeld bij de belangrijkste overstorten of transportleidingen. Een meer verfijnde meetopzet geeft een beter en nauwkeuriger beeld. Onderzoeken: Nauwkeurig beeld van het functioneren van het systeem, of specifieke onderdelen daarvan, zoals de werking van bergbezinkvoorzieningen, grote gemalen, belangrijke zinkers of voorzieningen als infiltratieleidingen, bergingsvijvers en lokale zuiveringsvoorzieningen. Soms is het mogelijk en zinvol om het functioneren van deze onderdelen geheel op zichzelf staand te beschouwen. Maar meestal is het verstandig om ook de werking van het gehele systeem (meer of minder) nauwkeurig in beeld te brengen. Daarbij kunnen nodig zijn: een aanvullende inventarisatie van de basisgegevens, een uitbreiding of verfijning van het meetnet en/of kalibratie van het rekenmodel. (Zie hiervoor de publicaties Hydrodynamische modellen in de riolering, RIONED-reeks nr. 1 (2003) en Meten en berekenen rioolstelsels, RIONED-reeks nr. 2 (2003). Scannen, volgen en onderzoeken bevinden zich dus op verschillende detailniveaus, waarbij onderzoek het meest diepgaand is en volgen zich uitstrekt over een langere periode. Figuur A geeft het onderscheid tussen scannen, volgen en onderzoeken weer. Figuur A Werking systeem scannen, volgen of onderzoekenVergroot afbeelding 3. Sturen/regelen Uit de controle en analyse van het functioneren van systemen volgt vaak de behoefte om de werking te verbeteren door de systemen op enkele punten te sturen/regelen. Ook hier zijn gradaties mogelijk van een basis- tot een meer aangeklede meetopzet. Sturen kan heel lokaal gericht zijn op het functioneren van een specifiek onderdeel van een systeem, bijvoorbeeld de reguliere werking van een gemaal. Sturen kan ook bedoeld zijn om het totale functioneren van een systeem te beïnvloeden, gericht op bijvoorbeeld het optimaal benutten van de bergingscapaciteit om de vuiluitworp te verminderen. Voorbeelden meetdoelen Het is dus belangrijk om bij het meten uit te gaan van een reële, haalbare meetdoelstelling, die weergeeft wat écht belangrijk is om te weten. Afhankelijk daarvan kiest u voor het scannen, volgen of onderzoeken van het functioneren van het systeem. In de kaders staan enkele voorbeelden. Voorbeeld meetdoel scannen U wilt een globale indruk krijgen van de overall werking van uw systeem, gericht op de waterbalans over het afgelopen jaar. De analyse is gericht op de werking van de gemalen, rioolvreemd water en zeer indicatief de grootte van het afvoerend oppervlak.     Voorbeeld meetdoel volgen U wilt weten of het systeem grofweg functioneert zoals verwacht. De analyse zou specifiek gericht kunnen zijn op het vullings- en ledigingsgedrag van de verschillende bemalingsgebieden. Het ledigingsgedrag hangt samen met het functioneren van de gemalen, de hoeveelheid dwa en de hoeveelheid vreemd water en levert dus veel informatie over de werking van het systeem.   Voorbeeld meetdoel onderzoeken U merkt dat het ledigingsgedrag van het stelsel niet overeenkomt met het verwachte gedrag op basis van de modelberekeningen. U wilt weten hoe dit komt. Een verfijning van het meetnet is noodzakelijk om de oorzaken boven water te krijgen.   Voorbeeld meetdoel sturen U wilt de berging in een stelsel beter benutten door de capaciteiten van de verschillende gemalen beter op elkaar af te stemmen. U wilt voorkomen dat een aantal overstorten in het ene gebied al werken voordat de berging in andere delen van het systeem volledig benut is.