Heterogeniteit

De bodemopbouw is in belangrijke mate bepaald door de (geologische) processen die zich in het verleden hebben afgespeeld. In ondiepe zeeën met veel golfslag zijn grovere materialen afgezet (zoals grind en zand), in diepe zeeën en kwelders met lage stroomsnelheden fijne materialen (zoals klei). In extreem koude perioden daalde de zeespiegel en zijn droge vlakten ontstaan. De wind kon de fijne deeltjes meenemen en afzetten, zoals bij lössafzettingen in Limburg. Rivieren nemen bodemmateriaal mee en laten dit achter: rotsen in de bovenloop, zand en grind in de middenloop en slib en fijn zand in de benedenloop en het deltagebied. In de ijstijden stuwden de gletsjers de grond op en drukten deze samen. Hierdoor zijn onder de ijskap (ten noorden van de lijn Arnhem – Amsterdam) vaak dikke leempakketten ontstaan. Verder hebben beken tijdens ijstijden vooral in Brabant leemlagen afgezet. Als deze een klein oppervlak beslaan, heten ze leemlenzen. Behalve de natuurlijke afzettingen komen in Nederland ook kunstmatig met zand opgehoogde gebieden voor, met name in de bebouwde omgeving. De variatie van de grondeigenschappen in horizontale en verticale zin heet heterogeniteit. De mate van heterogeniteit van een geologische formatie blijkt sterk samen te hangen met de omstandigheden waaronder de formatie is ontstaan.