Helofytenfilter

A Algemeen Helofytenfilters zijn natuurlijke of aangelegde moerassen, begroeid met helofyten (zie figuur A). Deze systemen verbeteren de waterkwaliteit van afstromend hemel- of oppervlaktewater. Helofytenfilters kunt u ook toepassen voor de zuivering van huishoudelijk afvalwater. Deze module laat die toepassing buiten beschouwing. Meer informatie daarover vindt u in de Technologie van IBA-systemen.   Figuur A Helofytenfilter   Er zijn drie typen helofytenfilters: vloeiveld: het te zuiveren water stroomt horizontaal over het aardoppervlak langs de bovengrondse plantendelen; verticaal infiltratieveld (VRB): het te zuiveren water stroomt verticaal door de bodem en voert af via een drainage; horizontaal infiltratieveld (HRB): het te zuiveren water stroomt horizontaal door de bodem en langs de ondergrondse plantendelen.     Figuur B Typen helofytenfilters   Bij type 1 en 2 loost het water direct op het filter, bij type 3 op een infiltratiesloot.   De belangrijkste processen die bijdragen aan verbetering van de waterkwaliteit in een helofytenfilter zijn: afbraak van (bio)chemisch zuurstofverbruik; bacteriële omzetting van stikstof; opname van voedingsstoffen door de vegetatie; adsorptie aan bodemdeeltjes en complexvorming door (bio)chemische reacties; bezinking van slibdeeltjes en de daaraan gebonden stoffen. Detaillering en aanleg Zowel de detaillering als aanleg van helofytenfilters is specialistisch werk. Dat geldt zeker voor de beoordeling of een helofytenfilter als behandeling geschikt is. Het te zuiveren water moet bijvoorbeeld vuil genoeg zijn.   Verschillende planten zijn geschikt voor beplanting van helofytenfilters, zoals: riet; mattenbies; grote lisdodde; rietgras.  De keuze valt meestal op riet vanwege: een sterk ontwikkeld wortelstelsel (erg belangrijk voor een optimale waterzuivering); droogteresistentie; vorstresistentie; een grote tolerantie voor schommelingen in waterpeil; een grote tolerantie voor allerlei verontreinigingen. Ruimtebeslag in de stad U kunt een helofytenfilter ook in de stad inpassen. Houd dan in de planfase rekening met het extra ruimtebeslag. In een nieuwe situatie gaat dat uiteraard eenvoudiger dan in een bestaande wijk. De benodigde ruimte is afhankelijk van het type helofytenfilter. Vloeivelden hebben meestal meer ruimte nodig dan infiltratievelden. Ook moet u rekening houden met een zone tussen de filters en de bebouwing.   Recreatief gebruik is schadelijk voor het filter. Als mensen erop lopen, kunnen de rietplanten beschadigen. Ook uit milieuhygiënisch opzicht is recreatief gebruik niet wenselijk. Een helofytenfilter is gevoelig voor brand en vernieling. Het duurt al gauw een jaar voordat de vernielde aanplant weer haar zuiverende werking kan vervullen.   Maaien Om een helofytenfilter vitaal te houden, moet de beheerder het riet periodiek maaien. Het exacte tijdstip heeft grote invloed op de hoeveelheid voedingsstoffen in de planten. De beste maaitijd van vloeivelden is aan het eind van de winter. Het maaisel kan bij dit type filter niet blijven liggen. Voor infiltratievelden is het najaar de beste maaitijd. Het afgemaaide riet moet daar juist wél blijven liggen. Dit biedt in de winter bescherming tegen vorst. Om het vrijkomen van voedingsstoffen uit rottend riet te voorkomen, moet de beheerder het dode riet in het voorjaar verwijderen.   B Toepassing C1.1 Mechanismen Omzetting, afbraak en opname van stoffen gedurende circa 75% van het jaar C1.2 Neveneffecten   C2.1 Geometrie Ruimtebeslag (hydraulische belasting 0,5 m3/m2/dag)   Waterdiepte circa 30 cm C2.2 Stabiliteit   C2.3 Voorziening Vegetatie afstemmen op te behandelen waterstroom C3.1 Techniek Constructie bestaat grotendeels uit helofyten, grond, zand of grind   Bij sommige typen is aan de onderzijde een afdichtende folie nodig   Helofyten tussen april en augustus aanbrengen C3.2 Procedure Wvo-vergunning voor externe overstorten C4.1 Beheer Maaifrequentie circa eenmaal per twee jaar   Gelijktijdig met het maaien ook de dode rietbladeren op de bodem verwijderen Tabel A Reguliere toepassing helofytenfilter C Aanbevelingen Helofytenfilters kunt u het best beplanten in de periode april tot augustus. Rietplantjes zijn het meest geschikt. De aanplant met wortelstokken geeft minder goede resultaten. In principe groeit het riet in een jaar uit tot een dichte vegetatie.