De gemeente heeft sinds 2008 een wettelijke grondwatertaak. Bij problemen met grondwater in bebouwd gebied - op deze problemen focust deze juridische module in de kennisbank - is zij eerste aanspreekpunt. Maar dit betekent niet dat de gemeente bewoners en bedrijven altijd tegemoet moet komen. In dit onderdeel van de kennisbank leest u hoe de grondwaterzorg in bebouwd gebied juridisch is geregeld en wat dit voor het gemeentelijke grondwaterbeleid en de uitvoeringspraktijk betekent.
Wettelijke grondwatertaak De gemeentelijke grondwatertaak kwam in 2008 als bijzondere zorgplicht in de Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken en verhuisde eind 2009 naar de Waterwet. Met de komst van de Omgevingswet is de zorgplicht omschreven als grondwatertaak (artikel 2.16, lid 1 Ow), waarbij de strekking gelijk is gebleven. Deze taak houdt in dat een gemeente in het&nbs
Wettelijke grondwatertaak De gemeentelijke grondwatertaak kwam in 2008 als bijzondere zorgplicht in de Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken en verhuisde eind 2009 naar de Waterwet. Met de komst van de Omgevingswet is de zorgplicht omschreven als grondwatertaak (artikel 2.16, lid 1 Ow), waarbij de strekking gelijk is gebleven. Deze taak houdt in dat een gemeente in het openbaar gebied maatregelen moet treffen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de fysieke leefomgeving toegedeelde functies zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet de taak is van een waterschap, de provincie of het Rijk. Omdat de wetgever geen inhoudelijke wijzigingen heeft beoogd, mag worden aangenomen dat de bestaande jurisprudentie over de grondwatertaak ook onder de Omgevingswet overeind blijft. Nadelige gevolgen: grondwateroverlast en -tekort Nadelige gevolgen van een te hoge grondwaterstand (grondwateroverlast) uiten zich vooral in water of vocht in kelders of kruipruimten, optrekkend vocht in muren, te natte tuinen en, als het om infrastructuur gaat, het risico tot opvriezen van wegen. Bij problemen door een lage grondwaterstand (ook wel grondwatertekort of -onderlast genoemd) kunt u denken aan droogvallende houten paalkoppen waardoor funderingspalen kunnen rotten. Maar ook aan problemen voor infrastructuur en groenvoorzieningen en natuur. Ook kan er maaivelddaling (bodemdaling) ontstaan. Een lage grondwaterstand kan door toedoen van de mens (ook de overheid) worden veroorzaakt, maar kan ook dalen door droogte. Zowel een hoge of lage grondwaterstand kan tot overlast of zelfs schade leiden (zie het kader hieronder voor het verschil tussen overlast en schade). Zoals hiervoor gesteld heeft de wettelijke grondwatertaak alleen betrekking op structurele problemen. Op zichzelf hoeft een bepaalde grondwaterstand niet tot problemen te leiden. Zo loopt een waterdicht gemaakte kelder niet vol met grondwater en heeft een huis op betonnen funderingspalen niets te vrezen van het grondwaterpeil. Gemeente voert bij problemen de regie Wanneer in bebouwd gebied grondwatergerelateerde problemen optreden, maakt de gemeente een analyse (mits doelmatig) van oorzaken, gevolgen en mogelijke maatregelen. Op grond van haar wettelijke zorgtaak voert zij dus de regie. Maar dit betekent niet dat de gemeente overal voor verantwoordelijk is en alle problemen voor iedereen moet oplossen. Ook particulieren, de waterbeheerder (waterschap of Rijk), de provincie en grondwateronttrekkende bedrijven hebben verantwoordelijkheden. In dit onderdeel van de kennisbank leest u hoe de grondwatertaak in bebouwd gebied juridisch is geregeld en wat dit voor de praktijk betekent. Overlast of schade? Schade is iets anders dan overlast. Overlast is een vorm van hinder die vervelend kan zijn, maar niet tot schade hoeft te leiden. Schade brengt kosten met zich mee om deze te herstellen. De schade kan bestaan uit zaakschade (bijvoorbeeld schade aan de bouwconstructie van een woning) en vermogensschade (gevolgschade, zoals het niet kunnen gebruiken van een ondergrondse winkelruimte waardoor omzetschade ontstaat). De volgende onderwerpen komen hier aan de orde: Oorzaken grondwaterproblemen: Bij grondwaterproblemen is meestal sprake van verschillende oorzaken naast elkaar (multicausaliteit). Hier vindt u een overzicht van de belangrijkste oorzaken van grondwateroverlast en -tekort, met mogelijke maatregelen. Met het oog op de diverse verantwoordelijkheden achter de oorzaken is onderscheid gemaakt in natuurlijke, bouw- en woontechnische én waterhuishoudkundige factoren. Ook leest u hier hoe het juridisch zit met de verantwoordelijkheden aan de hand van praktijkvoorbeelden. Partijen en verantwoordelijkheden: Bij de grondwaterzorg in bebouwd gebied zijn de verantwoordelijkheden verdeeld. Hier leest u tot hoe ver de grondwatertaak van de gemeente reikt en welke verantwoordelijkheden de particuliere eigenaar, de waterbeheerder, de provincie, grondwateronttrekkende bedrijven én particuliere eigenaren hebben om problemen te voorkomen of op te lossen. Relatie grondwatertaak met andere gemeentelijke taken: De grondwatertaak van de gemeente staat niet op zichzelf, maar heeft een relatie met de gemeentelijke taken voor stedelijk afvalwater, hemelwater en ruimtelijke ordening (waaronder ook de inrichting van de openbare ruimte [denk aan groenvoorzieningen]). Hier leest u hoe deze beleidsterreinen onder de Omgevingswet met elkaar zijn verbonden en hoe de gemeente ze aan elkaar koppelt, in goede samenwerking met de waterbeheerder (meestal het waterschap). Schadeverhaal: Particulieren kunnen schade die is ontstaan doordat de gemeente in strijd heeft gehandeld met haar grondwatertaak mogelijk verhalen via een privaatrechtelijke procedure. Nadere informatie: Buiten de kennisbank is ook veel informatie te vinden over beleidsmatige en juridische grondwateraspecten. Bijvoorbeeld de Factsheet Actief Grondwaterpeilbeheer en de Handreiking voor gemeentelijke aanpak van funderingsproblematiek. Op deze pagina vindt u een overzicht. Focus op grondwaterproblemen in relatie tot bebouwing Dit onderdeel in de kennisbank gaat (vooralsnog) primair over grondwaterproblemen in relatie tot bebouwing (woningen, kantoorgebouwen e.d.). Het grondwaterniveau kan echter ook effect hebben op de openbare ruimte, infrastructuur en het groen. Daarbij doen grondwatervraagstukken zich ook voor in het landelijke gebied; te wijzen valt op de gevolgen van bodemdaling in met name veengebieden.
Exclusief voor leden
Geïnteresseerd in dit artikel? Log in!
En krijg toegang tot dit artikel en andere besloten delen van de website, met o.a. de kennisbank, beeldenbank en onderzoekspublicaties.