Fase 3: Verdieping

Laatst geactualiseerd 1 juni 2015 Kennisniveau Zelfstandig (uitvoerend) Onderzoeksmethoden en -technieken

De onderzoeksmethoden die u kunt inzetten op het verdiepingsniveau zijn technieken die in de buis gericht zoeken naar een bepaald faalmechanisme. De keuze voor een techniek hangt af van de systeemkenmerken, de resultaten van de basisinspectie en de praktische haalbaarheid van nadere inspectie. (Overzicht toepasbare inspectietechnieken fase 2 en 3 geeft een overzicht van alle inzetbare technieken.)

De haalbaarheid van nadere inspectie verschilt per techniektype en uitvoeringswijze en de daarmee samenhangende kosten, risico’s en complexiteit:

Inspectie van buiten de leiding (graven, betonproeftest van buitenaf, geluid (correlator) om lekkage te testen). De kosten variëren sterk, afhankelijk van het aantal locaties en de opzet. Denk aan prijzen vanaf € 5.000 per locatie per techniek per dag. Meer informatie hierover vindt u in de WERF-rapportage: “Inspection guidelines for wastewater force mains”.
Inspectie tijdens bedrijfsvoering (pigging, sensor die meestroomt). De kosten voor een dergelijke inspectie bedragen € 5 à 10 per meter, exclusief bijkomende kosten (toegankelijk maken, rondpompen).
Inspectie in natte situatie met weinig/geen stroming (geluidsmeting, electroscanning).
Inspectie in drooggezet systeem (video-inspectie met rijdende wagen). Bij gangbare dagproductie zijn de kosten € 5 à 10 per meter, exclusief bijkomende kosten, zie onder 2.
Destructieve inspectie (leiding verwijderen en in lab testen). Afhankelijk van de toegankelijkheid bedragen de kosten per locatie € 5.000 à 10.000.

Uit veiligheidsoverwegingen zijn methoden om via persoonsinspectie te inspecteren niet opgenomen. Mogelijk is dit bij calamiteiten en in uitzonderingssituaties te verantwoorden, maar voorzichtigheid lijkt gepast gezien (bijna)ongevallen in het verleden.

Bijkomende kosten

De kosten voor de inspectietechnieken zijn sterk afhankelijk van de bijkomende kosten:

Het maken van een installatie om te piggen of te inspecteren, kan € 25.000 kosten (en dus ongeveer € 10 tot 50 per meter voor leidingen van 500 tot 2.500 meter).
Het zorgen voor alternatieve afvoerroute van afvalwater kan voor een grote leiding met een groot debiet circa € 25.000 kosten (en dus ongeveer € 10 tot 50 per meter geïnspecteerde leiding voor leidingen van 500 tot 2.500 meter). Afhankelijk van techniek vooraf reinigen en/of droogzetten leiding.

De totale inspectiekosten inclusief bijkomende kosten voor leidingen van 500 tot 2.500 meter variëren daarmee van € 2 tot meer dan € 100 per meter. Deze forse range moet u meenemen in uw besluitvorming.

De uitvoeringsvormen, mogelijke technieken en te onderzoeken faalmechanismen geven zo veel combinatiemogelijkheden dat het ondoenlijk is deze allemaal uit te werken. In het kader staat een voorbeeld van hoe u de keuze voor een techniek in de verdiepingsslag kunt maken.

Voorbeeld: inspectie persleiding

In figuur A ziet u de langsdoorsnede van een typische persleiding, Ø 800 mm, uitgevoerd in gietijzer. Het gemaal is onderheid en de persleiding heeft een pendelstuk om het verwachte zettingsverschil tussen leiding en gemaal op te vangen. De leiding voert af naar de rwzi, op een hoog punt kan lucht zich ophopen. De basisinspectie heeft laten zien dat:

sprake is van luchtophoping;
geen of nauwelijks sprake is van lekkage;
er geen faalhistorie beschikbaar is;
het maaiveld een zetting heeft van 50 cm.

Figuur A Langsdoorsnede typische persleiding

Vraag: Welke inspectietechniek is van toepassing voor een verdiepingsslag?
Antwoord: Nader onderzoek van de wanddikte met een pig uitgerust met ultrasone meting op locatie met luchtophoping, meting langsprofiel (X, Y, Z) met ATU-meting of XYZ-pig.
N.B. Bij GVK-leidingen is onderzoek van de wanddikte niet van toepassing, aangezien daar geen aantasting optreedt.

Lekkage
Lekkage is nauwkeurig op te sporen met technieken op basis van geluid dat via lekken de persleiding verlaat of binnenkomt. Electroscan meet het ontsnappen van elektriciteit vanuit de leiding via lekken. Daarnaast kunt u met een voegentester individuele voegen beproeven. Deze methode is relatief bewerkelijk.

Sterkte
Bij het onderzoeken van de buissterkte zijn de resterende wanddikte, scheuren en de kwaliteit van het leidingmateriaal meestal de bepalende parameters. De wanddikte is te bepalen met een UT-pig op basis van een ultrasone meting. Deze methode is geschikt voor kunststof en metaal. Voor beton en asbestcement (AC) is de rioolradar een goed alternatief. Daarnaast kunt u met sonar, al dan niet gecombineerd met laser, de binnendiameter bepalen. Door deze te vergelijken met de oorspronkelijke diameter krijgt u ook een indruk van de resterende wanddikte.

Video-inspectie is vooral geschikt om te zien waar aantasting optreedt. De grootste meerwaarde hierbij zit in het opsporen van plekken waar bijvoorbeeld een interne coating of lining kapot is.
Het nemen van boorkernen of het opgraven en onderzoeken van een leidingsectie zijn destructieve technieken die goed inzicht geven in de kwaliteit van de leiding op een bepaalde plaats. Belangrijk hierbij is dat u het monster op een representatief punt laat nemen.

Hydraulica

De drie meest voor de hand liggende oorzaken van een toegenomen weerstand zijn sediment, lucht en wandruwheid (aannemende dat diameterafname door relining in beeld is).
Sediment kunt u met sonar opsporen. Maar een veel directer methode is goed reinigen met pigs en daarna nogmaals meten of het probleem is opgelost.
Lucht kunt u opsporen door bij het opstarten het pompgedrag te analyseren (zie CAPWAT handboek).
Een eventuele toename van de wandruwheid door aantasting is met visuele inspectie te traceren.

Zetting

Een effectieve manier om de hoogteligging van de leiding te meten, is een pig/ATU-meting. Hierbij zet u de leiding vol en leidt u er een niveausensor doorheen. Een andere methode is de hellingmeting of video-inspectie gecombineerd met een voegwijdtemeting.