Sanering Buitengebied: Historie en ontwikkelingen

In de periode tussen ruwweg 2000 en 2010 zijn op grond van Lozingenbesluiten bij de Wet bodembescherming en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren de nog ongezuiverde lozingen van huishoudelijk afvalwater in het buitengebied aangepakt. De lozingen zijn gesaneerd door de aanleg van vrijvervalriolering, mechanische riolering of door middel van individuele systemen voor de behandeling van afvalwater. Bij de aanleg van IBA-systemen deed zich de bijzondere situatie voor dat dit in principe een verantwoordelijkheid was van de perceeleigenaren. Veel gemeenten hebben echter gekozen voor de zogenaamde verbrede zorgplicht, waarbij de gemeente verantwoordelijk werd voor aanleg en beheer van de IBA-systemen. In ruim 280 gemeenten zijn momenteel IBA-systemen geplaatst; in ongeveer de helft van de gemeenten wordt het beheer door de gemeente verzorgd, ongeveer driekwart van alle systemen. Vaak zijn zogenaamde IBA-II of IBA-III systemen aangelegd. Aan deze systemen worden eisen gesteld ten aanzien van de verwijdering van zwevende stof en het chemisch en biologisch zuurstofverbruik. IBA-III systemen zijn ontwikkeld om ook stikstof te verwijderen. Voor het operationele beheer van de in totaal circa 21.500 systemen is in verschillende regio’s samenwerking gezocht tussen gemeenten en waterschap; in andere regio’s is het beheer door de gemeente ondergebracht bij marktpartijen. Inmiddels is de wetgeving gewijzigd, waardoor een verbeterde septic tank (ook wel IBA-I systeem genoemd) voor particuliere huishoudens een voldoende voorziening is. Bovendien zijn in het Bestuursakkoord Water uit 2011 afspraken gemaakt over doelmatiger beheer in de waterketen. Het akkoord pleit onder meer voor een cultuurverandering van normatief gedreven investeringsbeslissingen naar een cultuur van oplossen van vraagstukken onder gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het doelmatig omgaan met afvalwaterlozingen in het buitengebied is zo’n vraagstuk. Dit geldt zowel voor aanleg als beheer.