Effectiviteit helofytenveld: hemelwater of rwzi-effluent?

De rwzi Zeewolde van Waterschap Zuiderzeeland behandelt het huishoudelijk en industrieel afvalwater uit de woonkern Zeewolde en van het bedrijventerrein Trekkersveld. Bij de aanleg van de rwzi in de jaren 80 van de vorige eeuw is een helofytenveld naast de rwzi aangelegd voor de nabehandeling van het rwzi-effluent. Om aan strengere lozingseisen te kunnen voldoen, is de rwzi medio jaren 90 vernieuwd. De vernieuwde rwzi bleek de lozingseisen ruimschoots te halen, waardoor het helofytenveld niet langer nodig was. Vanaf dat moment loost de rwzi direct in de Hoge Vaart.
Met de ontwikkeling van bedrijventerrein Trekkersveld moest de rwzi een toenemende hoeveelheid afstromend hemelwater uit de (verbeterd gescheiden) hemelwaterstelsels in het gebied behandelen. Rond 2006 is besloten om het helofytenveld hiervoor in te zetten. Sindsdien voeren de hemelwatergemalen op het bedrijventerrein het hemelwater af via het helofytenveld, waarna het uiteindelijk ook in de Hoge Vaart terechtkomt.
 
Onderzoeksvraag
Het waterschap denkt momenteel na over de meest optimale inzet van het helofytenveld. Er zijn drie scenario’s:

• het helofytenveld (weer) inzetten voor de nabehandeling van het rwzi-effluent;
• het helofytenveld (blijven) inzetten voor de behandeling van afstromend hemelwater uit de hemelwaterstelsels van bedrijventerrein Trekkersveld;
• het helofytenveld niet meer gebruiken om te besparen op operationele kosten en/of (de ruimte van) het helofytenveld inzetten voor een ander doel.

Om de meningsvorming te ondersteunen, is het Regenwaterproject Bedrijventerrein Trekkersveld gestart. Dit project moet meer inzicht geven in het daadwerkelijk functioneren van de beschouwde systemen.
 
Conclusies
Helofytenveld
Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat een helofytenfilter voor de waterkwaliteit effectiever is in te zetten voor nabehandeling van rwzi-effluent dan voor behandeling van het relatief schone afgestroomde hemelwater.
Het helofytenveld heeft hoge verwijderingsrendementen: ruim 70% voor zwevende stof, 44% voor som PAK-10, tot 80% voor de meeste zware metalen, 50 - 90% voor nutriënten en ruim 70% voor E. coli. Het helofytenveld brengt voor bijna alle stoffen de gehalten in het hemelwater zodanig terug dat het minstens even ‘schoon’ is als het ontvangende oppervlaktewater.
Bij inzet voor nabehandeling van rwzi-effluent zou het helofytenveld nog een factor 2 tot 14 meer vuilvracht kunnen afvangen. Het effluent van de rwzi Zeewolde bevat veel hogere concentraties nutriënten dan het ontvangende water in de Hoge Vaart en het afstromende hemelwater.
 
Gemaal
De afvoer via de hemelwaterpomp van het gemaal vertoont een duidelijk verschil tussen de afvoer tijdens droog weer (dwa) en de afvoer tijdens neerslag (hwa). Ongeveer 40% van het jaarlijks afgevoerde volume via de hemelwaterpomp is dwa. De gemiddelde samenstelling daarvan suggereert dat grondwater de belangrijkste bron is, mogelijk aangevuld met (industriële) foutaansluitingen met incidenteel hoge koperconcentraties. De overige 60% van het jaarlijks door de hemelwaterpomp afgevoerde volume is hwa. Conform verwachting bevat deze afvoer hogere concentraties stoffen die typisch via oppervlakkige afstroming van daken en straten in het hemelwaterstelsel terechtkomen, zoals sommige PAK’s, minerale olie, sommige zware metalen en E. coli.
 
Invloed functie gebied
De gemeten vuilconcentraties in het afstromende hemelwater in Trekkersveld zijn voor de meeste parameters van vergelijkbare grootte als in het Regenwaterproject Almere. Daarmee lijkt de functie van het gebied (Almere: woonwijken; Trekkersveld: industriegebied) van minder invloed op de waterkwaliteit dan verwacht.
 
Hoge Vaart
Ten opzichte van de waterkwaliteit in de Hoge Vaart bevat het afstromende hemelwater uit Trekkersveld II ongeveer gelijke of ietwat hogere concentraties nutriënten, zware metalen en PAK’s. De concentraties van vier metalen (arseen, koper, zink en lood) en twee PAK’s (fluorantheen en pyreen) liggen beduidend hoger in het afstromende hemelwater dan in het oppervlaktewater. De passage door het helofytenveld brengt voor bijna alle stoffen de gehalten in het hemelwater zodanig terug dat het minstens even ‘schoon’ wordt als het Hoge Vaart-water.    
 
Effluent rwzi Zeewolde
Het effluent van de rwzi Zeewolde bevat veel hogere concentraties nutriënten dan de Hoge Vaart en het afstromende hemelwater. De concentraties koper en zink in het effluent liggen ook fors hoger dan in de Hoge Vaart en het (nog niet behandelde) water uit het vgs. Ook de concentratie lood in het rwzi-effluent is beduidend hoger dan in de Hoge Vaart, maar wel vergelijkbaar met het water uit het hemelwaterstelsel.
 
Lees het onderzoeksrapport.