Doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden in de rioleringszorg

De systematiek van doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden (DoFeMaMe  ) is een belangrijk hulpmiddel bij het opstellen van een Water- en rioleringsprogramma (Wrp). Het toetsen van de doelen aan de maatstaven vormt de basis voor de evaluatie van de prestaties die in de afgelopen periode zijn geleverd en de verantwoording van de middelen die benodigd zijn voor de komende. Op deze manier kunt u continu leren en verbeteren, zoals ook wordt beoogd bij assetmanagement. Dit gedeelte van de kennisbank gaat nader in op een goed gebruik van de DoFeMaMe bij de planvorming. Achtergrond en ontwikkeling DoFeMaMe De DoFeMaMe-systematiek is inmiddels al bijna drie decennia gemeengoed in Nederland. De DoFeMaMe is ook onderdeel van NEN-EN 752 Buitenriolering-Rioolmanagement. De systematiek is ontwikkeld in een periode waarin de rioleringszorg een duidelijke focus had op de opbouw en het beheer van de infrastructuur. Bij die focus waren de doelen veelal een beschrijving van het gewenste gedrag van de infrastructuur en de functionele eisen de voorwaarden waaraan de infrastructuur moest voldoen om de doelen te bereiken.   Door de verbreding van de rioleringszorg naar de gemeentelijke watertaken voor afvalwater is de scope verbreed en meer gericht op de dienstverlening (de maatschappelijke prestaties) van de infrastructuur. Daarbij is de 'oude' DoFeMaMe-systematiek onverminderd goed bruikbaar om de watertaken te vertalen naar concreet meetbare effecten. Namelijk door de doelen niet langer te beperken tot een beschrijving van het gewenste systeemgedrag, maar van de beoogde effecten. Daarmee vormt de DoFeMaMe-systematiek het beoordelingskader voor hoe een gemeente de watertaken voor afvalwater invult. De definities die de kennisbank hanteert, zijn:  Doelen Doelen geven aan wat u wilt bereiken met de invulling van de drie gemeentelijke watertaken (zie ook Doelen voor het stedelijk waterbeheer). Functionele eisen Functionele eisen zijn specificaties van de doelen die u voor de gemeentelijke watertaken hebt geformuleerd. Ze geven aan aan welke voorwaarden u moet voldoen en hoe de eventuele voorzieningen moeten functioneren om de doelen te kunnen bereiken. Functionele eisen worden in het algemeen uitgedrukt in een kwalitatieve maat, zoals 'voldoende', 'acceptabel' of 'adequaat'. Let op: functionele eisen zijn geen maatregelen! Maatstaven Maatstaven zijn de getalsmatige precisering van de functionele eisen. Ze zijn nodig om te kunnen bepalen in hoeverre aan de functionele eisen wordt voldaan. Maatstaven maken de functionele eisen in kwantitatieve zin toetsbaar. Een voorbeeld is: 'De vuilemissie uit het stelsel mag bij bui X niet tot waterkwaliteitsproblemen leiden.'   Om creatieve en doelmatige oplossingen mogelijk te maken formuleert u de maatstaven het liefst zo abstract mogelijk. Daarbij geldt deze voorkeursvolgorde: effectgericht, resultaatgericht, en alleen als dat niet kan of als er maar één denkbare oplossing is, inspanningsgericht. De maatstaf uit het genoemde voorbeeld is effectgericht en krijgt de voorkeur boven 'de vuilemissie uit het stelsel bij bui X moet voldoen aan Y' (resultaatgericht) en boven 'het bouwen van een bergbezinkbassin achter elke overstort' (inspanningsgericht).   U kunt ook een risicobenadering toepassen door bij de keuze van de getalswaarde van de maatstaven expliciet rekening te houden met de risico's die daarmee samenhangen. Of door de maatstaven zelf te definiëren in termen van acceptabele risico's: '1% kans dat het centrum van de gemeente onder water komt te staan'. Meetmethoden Meetmethoden zijn methoden waarmee u de toestand of het functioneren van de voorzieningen aan de gestelde eis kunt toetsen (berekeningsmethoden). Om het gewenste functioneren van de voorzieningen eenduidig (en reproduceerbaar) vast te leggen, moet u bij het formuleren van de maatstaven aangeven welke meetmethoden u hanteert. Samenhang maatstaf en meetmethode gaat hierop verder in.   Het toepassen van de DoFeMaMe-systematiek stelt ook voorwaarden aan de betreffende organisatie(onderdelen). In steeds sterkere mate speelt het gebruik van meetgegevens een rol bij het beoordelen en het verbeteren van de prestaties van (onderdelen van) de riolering en de rioleringszorg als geheel. Het inrichten en beheren van meetnetten en informatiesystemen kan een essentiële voorwaarde zijn voor de invulling van de rioleringszorg. Het is aan te bevelen om deze voorwaarden mee te nemen bij het formuleren van de DoFeMaMe. Andersom kan natuurlijk ook: bij het inrichten van het meetnet kunt u rekening houden met uw DoFeMaMe en de gegevens die u nodig hebt om te kunnen bepalen of u aan de maatstaven voldoet.