Betere data voor de Noordkop

Hoe zorg je ervoor dat vier gemeenten hun rioleringsdata op orde krijgen? Vol enthousiasme praat Nico Jonker, gegevensbeheerder namens de Noordkop-gemeenten Hollands Kroon, Schagen, Den Helder en Texel, ons bij over hoe hij dat voor elkaar krijgt. Samenwerking in de waterketen is de toekomst en de GWSW-standaard vergemakkelijkt dat.

RIONED: Gegevensbeheer voor vier gemeenten. Hoe werkt dat?

Nico Jonker: Er is besloten om als 4 gemeentes in de samenwerking een databeheerder riolering aan te trekken. Ik ben in dienst bij Den Helder en word voor 25% van de tijd gedetacheerd bij Hollands Kroon, Schagen en Texel. Het zijn vier hele individuele gemeenten met ieder een eigen identiteit. En om een ruw beeld te schetsen qua personeel. Het verloop is best groot. Op Texel hebben we net een nieuwe medewerker, die nog ingewerkt moet worden. In Den Helder zit sinds 2 a 3 jaar ook een nieuw team. Waarvan sommigen net nieuw in het vakgebied zitten. Daar komt bij dat Schagen en Hollands Kroon in de afgelopen 10 jaar terug zijn gefuseerd. In mijn rol als gegevensbeheerder probeer ik versterking te bieden, processen te ondersteunen en gebiedskennis vast te leggen en gebruiksklaar te maken. Alle gemeenten worstelen met gegevensbeheer, niet alleen hier in Noord-Holland. Daarom is in de Noordkop gekozen het gezamenlijk te doen, en ik vind het prachtig om die rol te vervullen en vanuit mijn ervaring de collega’s te ondersteunen. Ik focus per kern om zo te proberen alles inzichtelijk te maken.

Databeheer is noodzakelijk om goede informatie te hebben over de omvang van het rioleringsstelsel, zowel kwantitatief als kwalitatief. Hoe ben je begonnen op Texel?

Zoals vele gemeenten was er op Texel ook een databeheerder die alles deed, maar er was vanuit de gemeente eigenlijk nog geen goede visie op goed databeheer. Vier jaar geleden is dat veranderd. We zijn gestart met alles in kaart brengen en letterlijk met een landmeter het gehele rioolstelsel langs te lopen. Zo kwamen we er achter dat sommige revisies helemaal niet klopten. Sommige buizen waarvan de diepte een halve meter verschilde tussen wat geregistreerd stond en wat het in de praktijk was. Meten is weten. Simpel maar dat is het gewoon.

In Den Helder, Hollands Kroon en Schagen was eigenlijk hetzelfde aan de hand. Ook daar zag je dat er verschillen waren tussen uitvoering buiten en wat er binnen aan het bureau mee gebeurde. Eigenlijk werden er telkens een hoop data over de schutting gekieperd. Er wordt op de waan van de dag gekoerst. De tijd en kennis ontbrak om de juiste data te verzamelen en het goed op orde te krijgen.. 

Dataverzamelen is één. Het optimaal gebruik kunnen maken van het beheerpakketten is twee. Wat gebruiken jullie en waar lopen jullie tegenaan?

In het kort. In Schagen en Hollands Kroon gebruiken we Obsurv RioGL. Den Helder is van Obsurv RioGL overgegaan op Gisib. Dat hebben ze ook op Texel gehad. Daar zijn ze inmiddels overgegaan op Kikker.

Ik werk dus met meerdere beheerpakketten. Daarin ben ik wel een beetje uniek in Nederland, want bij een gemeente hebben ze normaal gesproken één beheerpakket waar ze alles mee doen. Uitwisseling tussen beheerpakketten is dan niet aan de orde. Maar ik ben ook onderling aan het uitwisselen. In het ene pakket gaat het verwerken van gegevens net wat sneller en makkelijker dan in het andere. Je snapt dus al waarom ik zo blij ben met de landelijke GWSW-standaard. Niet dat alles al perfect loopt, hoor. Zo verliep uitwisseling naar een GWSW-bestand van de rioleringsdata van Den Helder niet soepel, want we zagen bijvoorbeeld dat de transportleidingen niet werden uitgelezen. Ergens zit dan digitale ruis. Het zou een fout kunnen zijn in Kikker, daarom zijn we nu in overleg met Hendrik Kingma. Ik heb goede hoop dat we eruit komen. Dan kunnen wij verder, en andere klanten ook. Mooi toch!

Wat zie je nog meer gebeuren?

Wij zien dat het soms op kleine dingen misgaat. Een voorbeeld: RioGL kan niet omgaan met putnummers langer dan 8 karakters. Kikker en Gisib hebben daar geen problemen mee, maar zodra je dus in een Kikker-bestand een paar putnummers hebt langer dan 8 karakters dan loopt dat bestand dus vast in de import van RioGL. Ik bijt me erin vast, maar veel beheerders zullen balen en hun werk niet goed kunnen doen.

Dit soort technische ruis ontmoedigt je niet zo te horen. Integendeel. Hoe zou je dit willen aanpakken/oplossen?

Het zou echt heel fijn zijn als de leveranciers onderling, met hulp van RIONED, een soort GWSW-testdag zouden organiseren. Dan zouden ze elkaars bestanden, die allemaal min of meer op basis van het GWSW zijn, kunnen importeren en exporteren. En dan gaan kijken waar het mank gaat en waar ze van elkaar kunnen leren. Wie welke dingetjes moet aanpassen of anders moet interpreteren, zodat de eindgebruikers ongestoord en soepel kunnen uitwisselen.

Er is wel een GWSW-overleg van leveranciers maar eigenlijk, dat is praten, terwijl ze in mijn beleving samen moeten werken, in de praktijk. Want laat duidelijk zijn, de GWSW-standaard is een hele handige registratie voor het in kaart brengen van je rioolstelsel. Er is nu al veel mogelijk dankzij die standaard. En in de toekomst hopelijk nog meer. Zeker als alle leveranciers net dat stapje extra zetten.
Ik ben ervan overtuigd dat dat ook de echte pluspunten van de pakketten zelf beter duidelijk worden. Waarin ze zichzelf onderscheiden voor hun klanten. Zo kan ik in Gisib geen rioolberekening maken en in Kikker en RioGL wel. De ene gebruikt veel GIS, de ander minder. De ene is integraal, de ander meer gespecialiseerd in riolering. Hun eigen identiteit zullen ze echt wel blijven behouden.

Wat ik nog wil noemen is dat een contract voor een beheerpakket voor een forse periode van 4, 8 of zelfs 10 jaar wordt aangegaan en na die tijd moet we opnieuw gaan herzien wat willen we?Hollands Kroon start volgend jaar een nieuw proces naar een beheerpakket. Samen met de leverancier willen we die mooie GWSW-dataontwikkelingen meer en meer benutten.

Schagen werkt inmiddels twee jaar met Obsurv. We werken daar met een mutatieprotocol voor alle beheerarealen. Niet alleen riolering, maar ook wegen, groen, kunstwerken etc. We leveren een deel van onze data aan een bedrijf/aannemer ten behoeve van een project of werk. Die gaat het werk uitvoeren en dan willen wij dat het mutatieprotocol ook weer goed is aangevuld met de uitgevoerde werkzaamheden, zodat de kwaliteit die buiten is uitgevoerd ook weer terug naar binnen komt. Voor ons is het logisch dat data telkens verrijkt wordt, en niet weggegooid of vervormd. We zien dat de bedrijven er nog heel erg aan moeten wennen. Aannemers maar ook softwareleveranciers en ingenieursbureaus.
Als dit verder ontwikkeld wordt, dan heb je als databeheerder straks minder werk, meer kwaliteit en kunnen we veel meer ons richten op ons echte werk: op het databeheer zelf. Hier is gemeente Schagen uniek in. Dat zegt ook de leverancier, maar ik hoop toch echt dat veel andere (data)beheerders datzelfde willen. We hebben  contact met de gemeente Rotterdam hierover, want zij zijn ook geïnteresseerd.

Zie jij nog meer voordelen met de GWSW-standaard?

Als er straks ook een GWSW komt voor verlichting, wegen, bomen en alle andere arealen, dan betekent dat dat we straks echt een uniforme revisiestandaard kunnen ontwikkelen. Allemaal uitwisseling op basis van dezelfde soort standaarden, hoe gaaf is dat! Dan verwacht ik dat BOR-brede uitwisseling van gegevens en revisie normaal gaan worden. Ik kan niet wachten!

Ik werk als rioolbeheerder naar drie stappen. Ik wil 1. WIBON-proof zijn; Weten waar het riool ligt zodat je geen graafschade hebt. 2. SWW-proof (voorheen BRP).; rekenen met het stelsel. 3. Voorspelling-proof zijn; zodat we meldingen van de inwoners voor kunnen zijn aan de hand van de data..

Voorspelling-proof is niet alleen aan de hand van een meldingenanalyse daar waar mensen overlast ervaren, maar dat je deze overlast voor kan zijn. Dus beginnende problemen en knelpunten aan ons stelsel precies op tijd oplossen. Met sensoren en je eigen data slim combineren met andere datasets. 

Databeheer is relatief nieuw in jullie gemeenten. Ziet het management de voordelen?

Het management begint het ook te begrijpen. Ik ben de spin in het web aan het worden. Iedereen wil iets van me, dat is een goed teken. Ik haal al veel uit de data, maar we moeten dus ook stappen gaan zetten dat data goed ingevoerd worden. Liefst vanuit bestaande contracten, via mutatieprotocollen en koppelingen tussen systemen. En als we binnenkort de rioleringsdata op pdok zetten, dan verwacht ik dat andere partijen en afdelingen ineens doorkrijgen dat die informatie-uitwisseling zeer nuttig is en dat de investering van tijd en moeite het waard is. Dat, bijvoorbeeld, groenbeheer vanuit de viewer kan zien dat je er bomen boven de riolering staan. 
Een recent praktijkvoorbeeld, Met de recente hevige regenbuien op 18 juni heb ik een bevriende brandweerman gewezen op dat het rioolstelsel in PDOK staat. Zo hebben ze vrij snel de juiste hemelwaterputten open kunnen trekken en het stelsel relatief snel leeg kunnen zuigen. Het voordeel van juiste uitwisseling via het GWSW heeft zich in Schagen dus al bewezen. 

Binnen nu en 5 jaar verwacht ik daarom grote veranderingen door beter (riolerings)databeheer. Ik zet me er in ieder geval graag voor in.